Müslümanların dini bilgi ve uygulama bakımından ihtiyaç duyduğu, bir
bakıma Müslüman olmanın ve Müslümanlığın icaplarını yerine getirmenin ön şartı
durumundaki temel bilgileri anlatan ilmihal kitapları, Türkler İslamiyet’i kabul edip
İslam çerçevesine girdikten sonra Türk dilinin çeşitli kollarında oldukça sık
rastlanan eserlerdir. Batı Türkçesinde ve Doğu Türkçesinde sıklıkla rastlanan bu tür
kitaplar, genel olarak Kur’an-ı Kerim’le kıyas, fıkhi ve itikadi yönden
değerlendirme ve yeniden yorumlama şeklindedir.
Birmingham Üniversitesi’nde yer alan Mingana Koleksiyonu, yirmiden
fazla dilde yazılan üç binden fazla eserden oluşmaktadır. Bu koleksiyonun içinde
yer alan Türkçe bir ilmihal kitabı, Türk coğrafyasında yazılan diğer ilmihal
kitaplarına örnek teşkil etmektedir.
Bu tez çalışmasında; Birmingham Üniversitesi Mingana Koleksiyonu’nda
bulunan yazma eser; metin okuma, çeviri ve sözlük çalışması vb. yöntemler
kullanılmıştır. Arap harfli Türkçe bir ilmihal kitabı olan eserin dil özelliklerinin
incelenmesiyle dönemin diğer metinleriyle ya da diğer dönemlere ait benzer konulu
metinlerle yapılacak olan karşılaştırmalara malzeme sunulacak ve muhtemel
fikirlerin geliştirilmesine yardımcı olunacaktır.
Muslim catechism books, which describe the basic information that
Muslims need in terms of religious knowledge and practice, and which is in a way
of prerequisite for being a Muslim and fulfilling the requirements of being a
Muslim, are very common works in various branches of the Turkish language after
the Turks accepted Islam and entered the Islamic framework. Such books, which
are frequently encountered in Western Turkish and Eastern Turkish, are generally
in the form of comparison with the Qur'an, evaluation and reinterpretation in terms
of jurisprudence and creed.
The Mingana Collection at the Birmingham University consists of more
than three thousand works written in more than twenty languages. In this collection,
a Turkish catechism book sets an example for other catechism books written in
Turkish geography.
In this thesis, manuscript from Birmingham University Mingana Collection
has been used and examined in terms of language with methods such as text reading,
translation and vocabulary. By examining the linguistic features of this Turkish
catechism book with Arabic letters, it will provide material for comparisons with
other texts of the period or texts with similar themes from other periods and help to
develop possible ideas.
