XIX. yüzyıl Osmanlı nüfusu ülkenin siyasî, askerî ve sosyal hayattaki
değişim ve dönüşümlerden etkilenerek demografik alanda hareketli ve zorlu geçen
bir süreci ifade etmektedir. Yaşanan gelişmeler göçleri tetikleyen ve artıran bir etki
yapmış ve devletin uzun süre uğraştığı meselelerden biri olmuştur. Göçler kimi
zaman münferit bir nitelikte yaşanmakta iken artan baskılar ve zulüm kitlesel
boyutlara ulaşmasına neden olmuştur. Karadeniz’in kuzeyinde Kırım’ın Ruslar
tarafından ele geçirilmesi ve Balkanlar ile Kafkasya’ya yayılması neticesinde bu
alanlardan milyonlarca Müslüman mukavemetin kırılmış ve buna bağlı olarak da
göç hareketi artmıştır.
Ünye Kazası Karadeniz kıyısında iskele özelliği bulunan ve iç kesimlerle
bağlantılı bir yerdir. Osmanlı devletinin genelinde yaşanan göç sürecinden
etkilenmiş ve bu göçler Ünye kazasının sosyal yapısına kültürüne etki eden bir
unsur olmuştur. XIX yüzyılda Ünye’nin, öncelikle Anadolu’nun iç ve sahilin Doğu
kesimlerinden gelen iç göçlere sahne olduğu görülmektedir. 1850 sonrası yoğun
olarak dış göçlerden etkilenmiştir. Göç hareketlerinde bazen bir geçiş noktası bazen
geçici iskân bölgesi olan kaza bazen de göçmenlerin yerleştiği-iskân edildiği bir
saha olmuştur. XX. yüzyılın ilk çeyreğine kadar süren ve özellikle gayrimüslim
tebaanın rol oynadığı dış göçler de önemlidir. Ünye’nin sosyal yapısını
şekillendiren son büyük göç dalgası 1. Dünya Savaşı ve sonrasında Mübadele
antlaşmasıyla yaşanmıştır.
In terms of the 19th-century Ottoman population, it was influenced by
changes and transformations in the country's political, military, and social life, and
it reflects a dynamic and complex demographic process. The events that occurred
prompted and escalated migration, making it one of the challenges that the state had
been dealing with for quite some time. The Ottoman Empire, which had made
significant efforts to maintain territorial integrity until this century, suffered losses
in the political arena and in the wars it fought, and the migration process accelerated
as a result.
Unye is a province on the Black Sea coast with the features of a port and a
connection to the interior regions. The Ottoman Empire's migration movement was
influenced, and these migrations became a factor impacting the social structure and
culture of the Unye province. In this century, it is seen that Unye was the scene of
internal migrations, primarily from the interior of Anatolia and the eastern parts of
the coast. After 1850, it was considerably influenced by external migrations. The
province, which is sometimes a transit point for migrants and sometimes a
temporary settlement region, has also been a destination for immigrants. External
migrations, which continued until the first part of the twentieth century and included
non-Muslim individuals, are also significant. The last great wave of immigration
that affected Unye's socioeconomic structure occurred during World War I and
following the Exchange Agreement.
