Çağdaş İslâm düşüncesi olarak ortaya çıkan akım İslâm dünyasının son iki yüz yıllık gerilemesiyle, modern dünyaya karşı rekabet girişiminin sonucunda ortaya çıkan bir olgudur. Aynı zamanda bu çaba, İslâm düşüncesinin tarih içerisinde geçirdiği evrelerle ve noksanlarıyla olan bir yüzleşmedir. Birçok çağdaş İslâm düşünürü bu çalışmanın bir neferi olarak gayret sergilemişlerdir. Câbirî de geçmişe eleştirel bakabilen, gelecek için çözüm önerileri sunan, çağdaş İslâm düşünürlerinden biridir. Bu çalışmada çağdaş İslâm düşüncesinde önemli bir yere sahip olan Muhammed Âbid el-Câbirî’nin hayatı, eserleri, düşünce dünyası ve kelâmî konulara karşı yaklaşımlarının bir kritiği amaçlanmaktadır.
Çağdaş İslâm düşüncesinde fikirleriyle ve çözüm önerileriyle ön plana çıkan Câbirî, kendisinden sonra gelen birçok düşünürü de etkilemiştir. Câbirî İslâm dünyasının gerileme sebeplerine kayıtsız kalamayan, bu gerilemenin sebeplerini eleştirel bir bakışla ele alan, bizimiçin değerli bir düşünürdür. Yapmış olduğu eleştirileri din-siyaset ilişkisi bağlamında ele almaktadır. Câbirî, eleştirel düşünce sisteminde tarihsel analizlere yer vermektedir. Onun genel anlamda “İslâm düşüncesi” yerine “Arap düşüncesi”, “Arap siyasal aklı” ifadelerini kullandığını görmekteyiz. Yaptığımız çalışmada biz de Câbirî’nin kullandığı ifadeleri koruyarak onun ifadelerini kullanacağız.
Çalışmamız iki ana bölümden oluşacaktır. Birinci bölümde Câbirî ve düşünce dünyası başlığı altında Câbirî’nin hayatı, eserleri ve düşünce dünyası hakkında genel bilgiler vermek sûretiyle tamamlayacağız. İkinci bölümde Câbirî’nin değinmiş olduğu kelâmî meselelere ve düşüncelerini dayandırdığı delillere yer vereceğiz.
Câbirî çok yönlü bir düşünce adamıdır. Felsefe, tefsir, kelâm, belagat, tasavvuf, siyaset alanlarına hâkimdir. Eserlerinin içeriği bize bu konuda ışık tutmaktadır. Hayatına birçok önemli eseri sığdırmış olan merhum, “Arap Aklının Eleştirisi” başlığı altında dört başyapıt olan eser vermiştir. Aynı zamanda hayatının son dönemlerinde tefsir yazarak Kur’ân’a olan hâkimiyetini bizlere göstermiştir. Onun hayatını araştırırken, döneminin Mağrip coğrafyasında da etkili olan siyasal ve kültürel meselelere de hâkim olma imkânı buluyoruz.,
The phenomenon that emerges as a contemporary İslâmic thought is a phenomenon that emerges as a reckoning against modernity with the last two hundred years of decline in the İslâmic world. At the same time, this effort is a confrontation with the stages and omissions of İslâmic thought in history. Many contemporary Islamic thinkers have made an effort as a soldier of this work. Câbirî is one of the contemporary İslâmic thinkers who offers solutions for the future, take a critical look at the past. The aim of this study is to provide a critique of Muhammad Âbid al-Câbirî's approach to the life, works, the world of thought and theological issues that have an important place in contemporary İslâmic thought.
Câbirî, who came to the forefront with his ideas and suggestions for solution in contemporary İslâmic thought, influenced many thinkers who came after him. Câbirî is a valuable thinker who cannot remain indifferent to the causes of Islam's decline, and critically treats the causes of this decline. He discusses his critics in the context of the relationship between religion and politics. Câbirî's critical thinking system includes historical analysis. In general, Câbirî used Arab İslâmic thought and Arab political reasoning rather than İslâmic thought. In our study, we will use Câbirî's statements while preserving the statements used by Câbirî.
Our study will consist of two main sections. In the first part, it will be completed by giving general information about Cabir's life, works and thought world under the title of Câbirî and the world of thought. In the second part, Câbirî's theological issues mentioned, the evidence on which his ideas are based, the names he was influenced and the names he influenced will be given.
Câbirî is a multi-faceted thinker, dominating the fields of philosophy, exegesis, theology, eloquence, mysticism and politics. The subjects he deals with in his works shed light on this subject. The deceased, who has put many important works into his life, produced four masterpieces under the critique of the Arab İslâmic mind. At the same time, in the last stages of his life, he showed us his dominion over the Qur'an by writing commentaries. While investigating his life, we find the opportunity to dominate the political and cultural issues prevailing in the Magrib geography of his time.
