Hacı Hulûsî Baba, yirminci yüzyılın başlarında yaşamış şair bir din bilginidir. Hacı Hulûsî
Baba`ya göre, dinin hem zahirî hem de batınî boyutları bulunmaktadır. O dinin batınî boyutuna
önem ve öncelik vermiş ve içsel olarak deneyimlediğimiz gerçeklerin hakikate erişmede dikkate
alınması gerektiğini önermiştir. Onun tâbiriyle hayat-ı câvid`eye (yani, sonsuza odaklı bir hayata)
erişmek için, derûnî dinî tecrübeler önemlidir. O, Allah ile kurulan bağı “aşk” tecrübesi üzerinden
anlamlandırmaktadır. Onun perspektifinde, aşksızlık bir gaflet, aşksız her gönül bir virâne ve
Allah`a giden yoldan sapmak eşkiyalıktır. O, merkezinde aşk`ın ve züht`ün bulunduğu bir dinî
hayatı savunur; idealize ettiği dindar için “rind” kelimesini kullanır. Hacı Hulûsî Baba ferdî
hayatın merkezine takvâyı ve ahlâkı koymayı tavsiye eder. Burada, aklî buluşları göz ardı
etmeden irfanî erişlerin hakkını vermek önem arz etmektedir. Onun bakış açısından yapılması
gereken şeyin, akıl ile kalbi birleştiren bir orta yol bulabilmek olduğu söylenebilir. Bu birleşim
gerçekleştiğinde hakikî anlamda bir deneyim gerçekleşebilmektedir.
Hacı Hulûsî Baba was a poet a religious scholar who lived in the early twentieth century.
According to Hacı Hulûsî Baba, religion has both external and internal dimensions. He gave
importance and priority to the internal dimension of religion and suggested that the realities we
experience internally should be taken into account in reaching the truth. In his words, inward
religious experiences are important in order to reach hayat-ı javid (i.e. a life focused on eternity).
He interprets the bond established with Allah through the experience of “love.” In his perspective,
lovelessness is heedlessness, every heart without love is a ruin, and straying from the path leading
to Allah is banditry. He advocates a religious life centered on love and asceticism; he uses the
word “rind” for the religious person he idealizes. Hacı Hulûsî Baba recommends placing piety
and morality at the center of individual life. Here, it is important to give due credit to the
intellectual achievements without ignoring the intellectual discoveries. From his point of view, it
can be said that what needs to be done is to find a middle way that unites the mind and the heart.
When this union is achieved, a true experience can take place.
