İslâm tarihi boyunca Müslümanlar Kur’ân-ı Kerîm’in anlaşılmasına önem vermiş ve bu niyetle İslâm âlimleri çeşitli dillerde meâl ve tefsir yazmışlardır. İşte bu âlimlerden biri de Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’dır. Elmalılı’nın yaşadığı dönem onun ilim anlayışını etkilemiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemine denk gelmesi onun geçmiş ilmî birikimden, İslâmi ilimlerden yararlanmasına olanak sağlamıştır. Bununla birlikte Cumhuriyet Dönemi’nin başına denk gelmesi itibariyle yeni gelişmelere kayıtsız kalmayarak Batı’nın ilmi birikiminden de yararlanmıştır. Hak Dini Kur’ân Dili adındaki tefsirinde de bu yöntemi uygulamıştır. Çalışmamızın konusu olan Elmalılı’nın Kur’ân’daki akıl etmeyle ilgili âyetlere veya bilimsel hakikatlerden bahsedilen âyetlere yaklaşım tarzında da bu görülmektedir. Elmalılı tefsirinde felsefî ve kelâmî meselelere de yer vermiş, zaman zaman bilimsel tefsir metodunu da uygulamıştır. Çalışmamızın giriş kısmında Elmalılı’nın hayatından ve eserlerinden bahsedilmiş, birinci bölümde akıl kavramı çeşitli yönlerden ele alınmış ve Kur’ân-ı Kerîm’de akıl manasında kullanılan kelimelere yer verilmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümünde Elmalılı’nın Kur’ân’daki akıl etmekten bahsedilen âyetlere yaklaşımı değerlendirilmiştir. Son bölümde Elmalılı’nın çeşitli ilim dallarındaki meselelere dair akla dayanarak yaptığı açıklamalar ortaya konmuştur. Sonuç kısmında ise çalışmanın bütünüyle ilgili genel değerlendirme yapılarak elde edilen neticeler izah edilmiştir.
Throughout Islamic history, Muslims have given importance to understanding the Holy Quran and for this reason, Islamic scholars have written translation and commentary of the meaning in various languages. One of these scholars is Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. The period in which Elmalılı lived affected his understanding of science. The fact that it coincided with the last period of the Ottoman Empire allowed it to benefit from past scientific knowledge and Islamic sciences. However, as it coincided with the beginning of the Republican Period, it did not remain indifferent to new developments and benefited from the scientific knowledge of the West. He also applied this method in his commentary called The Truth [God]'s Religion Quran's language. This can also be seen in the way Elmalılı, the subject of our study, approaches the verses in the Quran about reasoning or the verses talking about scientific truths. Elmalılı also included philosophical and theological issues in her commentary and sometimes applied the scientific method of commentary. In the introduction part of our study, Elmalılı's life and works are mentioned, in the first part, the concept of mind is discussed from various aspects and the words used in the meaning of mind in the Holy Quran are included. In the second part of our study, Elmalılı's approach to the verses in the Quran that talk about reasoning was evaluated. In the last chapter, Elmalılı's explanations based on reason on issues in various branches of science are presented. In the conclusion section, a general evaluation of the entire study was made and the results obtained were explained.
