TRT Repertuarında Bulunan Elazığ Yöresi İle Erzurum Yöresi Uşşâk Karakterli Türkülerin Ritmik ve Makamsal Yönden İncelenmesi

Abstract

Geleneksel kültürümüzün günümüze kadarki aktarımında önemli bir konuma sahip olan Türk Halk Müziği, icrası esnasındaki makamsal ve ritimsel yapıları bakımından bölgeden bölgeye değişik özellikler göstermektedir. Sosyokültürel ortamı, coğrafî özellikleri ve tarihi yönüyle de türkülerin yöreden yöreye benzerlik veya farklılıklar gösterebileceği varsayımından hareketle, betimsel araştırma yöntemi ile hâli hazırda bulunan durumların saptanabilmesine yönelik ele alınan bu çalışmada, TRT repertuarı dâhilinde yer alan Erzurum ve Elazığ yörelerine ait Uşşâk karakterli halk türkülerinin, makamsal özellikleri ve ritimsel yapıları bakımından karşılaştırılarak analiz edilmesi konusu üzerinde, günümüzdeki çalışmaların yetersiz olması, ele alınan konunun araştırma devinimine önemli derecede yön vermektedir. Ayrıca yöresel olarak tarihi, kültürel ve coğrafi özelliklerin halk müziği üzerinde ne kadar etkisinin olduğu kuramının da, araştırmada ele alınan örneklemin çözümlenmesi sonucu tesis edilmesi düşünülmektedir. Bu araştırmada, TRT repertuarına dâhil edilen Erzurum ve Elazığ yörelerine ait Uşşâk karakterli türkülerin, ritimsel ve makamsal özellikleri yönünden, Türk Sanat Müziği nazari kaynaklarında belirtilen özelliklerle ne oranda benzerlik veya farklılıklar gösterdiği incelenmiş, bu bağlamda analiz edilen eserler üzerinde tespitler yapılarak elde edilen veriler ışığında sonuç ve önerilerde bulunulmuştur. Araştırmada elde edilen veriler ışığında, Elazığ yöresine ait Uşşâk karakterli 17, Erzurum yöresine ait Uşşâk karakterli 93 türküye ulaşılmıştır. Ulaşılan Uşşâk karakterli türküler arasından Seçkisiz (Random) yöntemle seçilen 15’er türkünün makam analizinde; durağı, dizisi, güçlüsü, asma karar perdeleri, donanımı, perdelerin Türk Müziğindeki isimleri, yeden’i, seyri ve genişlemesi incelenmiştir. Eserlerin usûl analizinde ise usûl türü, zaman, birim, darb ve nota süreleri incelenmiştir.

Turkish Folk Music, which has an important position in the transfer of our traditional culture to the present day, shows different characteristics from region to region in terms of its theoretical and rhythmic structures during it’s performance. Based on the assumption that folk songs may show similarities or difference from region to region with their social-cultural environment, geographical featured and historical aspects, descriptive research method is used to determine the current situation in this study, the lack of current studies on the comparative analysis of the folk songs of the Uşşak character belonging to Erzurum and Elazığ regions within the TRT repertoire in terms of their maqamical features and rhytmic structures gives a signigicant direction to the research cycle of the subject. In addition, in the theory of how many local, historical, cultural and geographical features have an impact on folk music, it is thought to be established as a result of the analysis of the examples discussed in the research. In this study, it has been examined how many similarities and differences between Uşşâk folk songs belonging to Erzurum and Elazığ regions included in TRT repertoire in terms of rhytmic and maqamical features with the features mentioned in Turkish Art Music sources, in this context findings and suggestions were made in the light of he data obtained by making determinations on the analyzed works. In light of the data obtained from the study, it has been reached that there are 17 Uşşak characters folk songs which belong to elazığ, and 93 Uşşak characters folk songs which belong to Erzurum. In the analysis of the authority of 15 folk songs which was chosen randomly among the Uşşâk folk songs reached; their stop, course, sequence, strong, hanging curtains, equipment, names of curtains in Turkish music, yeden, and expansion has been examined. In the method analysis of the works, the method type, time, unit, pulse and note times has been examined.