Yağışa Dayalı Koşullarda İleri Ekmeklik Buğday (Triticum Aestivum L.) Hatlarının Uyum Yeteneklerinin Belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma. Uluslararası Kış Buğdayı Geliştirme Programı (IWWIP) ve Uluslararası Mısır ve Buğday Geliştirme Merkezi’nden temin edilen 99 adet ekmeklik (Triticum aestivum L.) buğday genotipinin yağışa dayalı sulu şartlarda uyum yeteneklerini belirlemek amacıyla ordu ilinde, 2021/2022 ve 2022/2023 buğday yetiştirme sezonunda yürütülmüştür. Deneme ilk yıl Augmented Deneme Deseni’ne göre, ikinci yıl ise Tesadüf Blokları Deneme Deseni’ne göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Çalışmada, buğday genotiplerinde bazı fenolojik, morfolojik, agronomik, kalite ve bazı biyokimyasal tane içeriklere dönük 41 parametre incelenmiştir. Çalışma sonucunda, biplot analizi ile tüm özellikler incelendiğinde, fenolojik özellikler (Çıkış Süresi (20-30 gün), Kardeşlenme Süresi (49-60 gün), Sapa Kalkma Süresi (74-81 gün), Başaklanma Süresi (132-149 gün), Yeşil Kalma Süresi (162-179 gün), Fizyolojik Olum Süresi (189-209 gün), ) bakımından 4, 5, 41 nolu, morfolojik ve agronomik özeliklerden, Bitki Boyu (10.94-66.51 cm), Bayrak Yaprak Uzunluğu (10.74-24.04 cm), Bayrak Yaprak Genişliği (0.87-2.3 cm), Bayrak Yaprak Alanı (9.53-33.6 cm2), Başak Ağırlığı (0.82-2.54 gr.), Başak Uzunluğu (4.79-9.66 cm), Metrekaredeki Başak Sayısı (144.58-565.83 adet), Başakta Tane Verimi (0.67-1.63 gr.), Başakta Tane Sayısı (14.69-40.45 adet), Bin Tane Ağırlığı (23.01-45.84 gr.), Dekara Verim (186.13-348.13 kg./da), Hasat İndexi (24.13-60.38 %), bakımdan ise 5, 67, 33, 36 nolu hatlar, kalite özelliklerinden Zeleny Sedimentasyon Değeri (24.07-62.07 ml), Gecikmeli Sedimantasyon Değeri (10-72.07 ml), Tanede Protein Oranı (10.01-16.71%), Tanede Nem Oranı (11.73-14.63%), Yaş Glüten Oranı (%17.67-40.07), Glüten İndeksi (%24.07-98.07) ise 42, 14, 11, 5, 27, 65, 73, 36 nolu hatlar ve bazı biyokimyasal tane içerikleri bakından ise 33, 65, 93, 24, 42 hatlar öne çıkmıştır. Araştırma sonuçlarına göre incelenen özellikler bakımından uygun olan genotipler seçilerek, Ordu ili gibi tipik karadeniz iklimi gösteren, uzun yıllar toplam yağışı 1037 mm civarında olan ve mevsimlere düzgün dağılan benzer ekolojilerde yapılacak çalışmalarda değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır.

This study was conducted in Ordu, Turkey, during the 2021/2022 and 2022/2023 wheat growing seasons to determine the adaptation abilities of 99 bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes under rain-fed conditions. The trial was conducted for three replications in the Augmented Design in the first year and in the Randomized Complete Block Design in the second year. In this study, 41 parameters related to some phenological, morphological, agronomical, quality, and some biochemical grain contents were investigated in wheat genotypes. As a result of the study, when all the traits were analyzed by biplot analysis, the genotypes numbered 4, 5, and 41 were superior in terms of phenological traits (emergence duration (20-30 days), tillering duration (49-60 days), heading duration (74-81 days), heading duration (132-149 days), green duration (162-179 days), and physiological maturity duration (189-209 days). Genotypes numbered 5, 67, 33, and 36 were superior in terms of morphological and agronomic traits (plant height (10.94-66.51 cm), flag leaf length (10.74-24.04 cm), flag leaf width (0.87-2.3 cm), flag leaf area (9.53-33.6 cm2), panicle weight (0.82-2.54 g), panicle length (4.79-9.66 cm), panicle number per square meter (144.58-565.83), panicle grain yield (0.67-1.63 g), panicle grain number (14.69-40.45), 1000-grain weight (23.01-45.84 g), and yield per hectare (186.13-348.13 kg/ha). Genotypes numbered 42, 14, 11, 5, 27, 65, 73, and 36 were superior in terms of quality traits (Zeleny sedimentation value (24.07-62.07 ml), delayed sedimentation value (10-72.07 ml), grain protein content (10.01-16.71%), grain moisture content (11.73-14.63%), and gluten content (17.67-40.07%). Genotypes numbered 33, 65, 93, 24, and 42 were superior in terms of some biochemical grain contents. According to the results of the study, the genotypes selected for the traits studied can be evaluated in similar ecologies with typical Black Sea climate, with a long-term total rainfall of around 1037 mm and evenly distributed over the seasons, such as Ordu province.