15. yüzyıldan 20. yüzyıla dek Doğu Türklüğünün konuşma ve yazı dili olarak
kullanılan Çağatay Türkçesi üzerine bugüne kadar pek çok çalışma yapılmıştır.
Ancak bu çalışmalar arasında Çağatay Türkçesinin söz dizimine dair yapılan
çalışmalar oldukça azdır.“Çağatay Türkçesinde Söz Dizimi (Uygur Harfleriyle
Yazılmış Çağatayca Seyfü’l Mülûk Hikâyesi, Mecâlisü’n-Nefâyis ve Tezkire-i
Evliyâ’nın Çağatay Türkçesi Çevirisi Örneğinde)” başlıklı bu çalışma Çağatay
Türkçesinin dil özelliklerini yansıtan üç eseri karşılaştırarak, dönemin söz dizimsel
özelliklerini saptamak amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla birlikte Türk dilinin zengin
edebî eserleriyle dolu ve Özbekçenin temel taşı olan Çağatay Türkçesinin söz
dizimine dair yorumlamalarda bulunarak; yapılacak olan diğer çalışmalara söz
dizimsel bakımdan destek olmak ve Çağatay Türkçesine farklı bakış açıları
kazandırmak esastır. Elbette ki asırlarca etkisini göstermiş, İslamî Orta Asya Türk
Edebiyatının üçüncü evresi olarak kabul edilen Çağatay edebiyatına ait eserler,
incelemiş olduğumuz üç eserle sınırlı değildir. Ancak seçtiğimiz bu üç eser Çağatay
Türkçesinin farklı dönemlerinde yazılan ve farklı dil özellikleri içeren eserlerdir.
Çalışmamızın yöntemini belirlerken Leyla Karahan’ın “Türkçede Söz Dizimi” adlı
eseri esas alınmıştır. Bu çalışma ile Çağatay Türkçesine farklı açıdan yaklaşılarak,
bundan sonraki yapılacak farklı söz dizimsel çalışmalara yol açmak en büyük
gayemizdir.
A lot of studies done about Chagatai which was used as East Turkishness’s spaken
and written languge from 15 century abbreviation to 20 century. However, among
these studies doneon the syntax of Chagatai are quite a few. This study, titled as
Syntax in Chagatai ( In The Example Of Chagatai Translation Which Written İn
Uighur Alphabet Seyfü’l Müluk Story, Mecalisü’n-Nefâyis and Tezkire-i Evliyâ)
comparing three Works in which Chagatai’s language praperties used, done to state
sytactic features. In line with this purpase, making interpretations, Chagatai’s syntax
which are the corner stone of Uzbek Language, and full of Turkish Literary Works,
it is essential to support other studies, in terms of sytactic view and brng in different
point of views to Chagatai By all means, the Works belonging to Chagatai Literature
which had effect for centuries, and accepted to be the third phase of Islamic Middle
Asia Turkish Literature are not limited with these three Works chasen are the pieces
written in differet term of Chagatai and including different language properties.
While finding the method of our work, Leyle Karahan’s “Syntax in Turkish” was
taken as an example. Through this work, while appoaching Chagatai from a different
view, leading to different syntactic studies is our greatest goal.
