Meyve yetiştiriciliğinde bölgenin genel iklim özellikleri yanında bahçe kurulan yerin de meyve ağaçlarının büyüme, gelişme, verim ve kalitesi üzerine etkileri bakımından önem arz etmektedir. Bu çalışmada da bahçelerin mikroklimatik koşullarının fındıkta fenolojik, morfolojik ve fizyolojik özellikler ile verim ve verim parametrelerine etkilerini belirlemek amaçlanmıştır. Çalışma, 2021 ve 2022 yılları vejetasyon dönemlerinde Ordu ilinin Fatsa ilçesine bağlı Yalıköy beldesinde Mikroklimatik özellikleri (sıcaklık, nem ve PAR değerlerine göre) “gün boyu güneşli”, “günün yarısında güneşli” ve “gölgeli” olarak belirlenen ve Tombul, Palaz ve Kalınkara fındık çeşitlerini bir arada bulunduran 3 bahçede yürütülmüştür. Deneme, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak düzenlenmiştir. Çalışmada fenolojik özellikler olarak yaprak tomurcuklarının patlaması, ilk meyve tutumu ve hasat olumu tarihleri değerlendirilmiştir. Bütün çeşitlerde ve bahçelerde incelenen bütün fenolojik gözlem tarihlerinde ikinci yılda ilk yıla göre 1-6 gün arasında gecikmeler görülmüştür. Yapraklanma tarihleri bakımından, gölgeli bahçede diğer bahçelere göre 1-3 gün arasında gecikme görülürken, Palaz çeşidi en erken yapraklanan çeşit olmuştur. İlk meyve tutumu tarihleri bakımından, güneşli bahçeden gölgeli bahçeye doğru 1-2 gün arasında gecikme belirlenirken, ilk meyve tutumu, sırasıyla Kalınkara, Tombul ve Palaz çeşitlerinde gerçekleşmiştir. Hasat olumu tarihleri bakımından, bahçeler arasında önemli farklılıklar görülürken, gölgeli bahçede 2-5 gün arasında gecikmeler olmuş, Kalınkara çeşidi diğerlerine göre 3-7 gün arasında daha geç olgunlaşmıştır. Varyans analizi incelenen parametrelerin büyük çoğunluğunun özellikle çeşit, bahçe ve interaksiyona göre önemli düzeyde farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Morfolojik özelliklerden gövde çevresi, gövde çapı, gövde kesit alanı, bitki boyu, sürgün uzunluğu, yaprak sapı uzunluğu ve kalınlığı gelişiminin yıldan önemli düzeyde etkilendiği; bitki boyu ve yaprak sapı kalınlığı gelişimi hariç diğer morfolojik parametrelerin çeşitlerden önemli düzeyde etkilendiği; bahçeler arasında bitki boyu, sürgün uzunluğu, yaprak genişliği ve yaprak sapı uzunluğu gelişimi bakımından önemli farklılıkların olduğu; çeşit x bahçe interaksiyonundan ise gövde çevresi, yaprak genişliği ve uzunluğu, yaprak sapı uzunluğu ve yaprak alanı gelişiminin önemli düzeyde etkilendiği görülmüştür. Fizyolojik parametrelerden 10 ve 25 Temmuz’daki yaprak sıcaklığı ile klorofil değerlerinin yıldan; 10 Temmuz’daki yaprak sıcaklığı ile 25 Temmuz’daki doku oransal su içeriği hariç, diğer parametrelerin çeşitlerden; 10 Temmuz’daki yaprak sıcaklığı, 25 Temmuz’daki klorofil değeri ile doku oransal su içeriği ve stoma sayısının bahçelerden ve sadece 25 Temmuz’daki doku oransal su içeriğinin de çeşit x bahçe
III
interaksiyonundan önemli düzeyde etkilendiği görülmüştür. Verim ve verimle ilgili parametrelerden, 25 Temmuz ile hasat önü çotanak dökümleri ile meyve ağırlığı ve göbek boşluğu değerlerinin yıldan; hasat önü çotanak dökümü hariç, diğer bütün parametrelerin çeşitlerden; 25 Temmuz ve hasat önü çotanak dökümleri ile kabuk kalınlığı, iç iriliği ve göbek boşluğu dışındaki bütün parametrelerin bahçelerden ve çeşit x bahçe interaksiyonundan önemli düzeyde etkilendiği görülmektedir. Sonuç olarak, fındıkta fenolojik, morfolojik, fizyolojik ve verim özelliklerinin bahçelerin bulunduğu yerin mikroklimatik koşullarından önemli düzeyde etkilendiği, bu durumun çeşitlere göre de farklılığının önemli olduğu, vejetatif ve generatif gelişme ile fizyolojik değerlendirmelerde bahçe yerinin mikroklimatik koşullarının dikkate alınması gerektiği söylenebilir.
In fruit growing, besides the general climatic characteristics of the region, the place where the orchard is established is important in terms of its effects on the growth, development, yield and quality of fruit trees. In this study, it was aimed to determine the effects of the microclimatic conditions of the orchards on the phenological, morphological and physiological characteristics and yield and yield parameters of hazelnut. In the vegetation period of 2021 and 2022, the microclimatic characteristics (according to temperature, humidity and PAR values) were determined as "sunny all day", "sunshine in half the day" and "shady" in Yalıköy town of Fatsa district of Ordu province and Tombul, Palaz and Kalınkara hazelnuts. The study was carried out in 3 orchards containing varieties. The experiment was arranged in a randomized block design with 3 replications. In the study, the bursting of leaf buds, the first fruit set and the dates of harvest were evaluated as phenological parameters. Delays of 1-6 days were observed in the second year compared to the first year in all phenological observation dates examined in all varieties and orchards. In terms of leafing dates, there was a delay of 1-3 days in the shaded orchard compared to other orchards, while Palaz was the earliest leafing variety. In terms of the first fruit set dates, 1-2 days delay was determined from the sunny orchard to the shaded orchard, while the first fruit set was realized in Kalınkara, Tombul and Palaz varieties, respectively. In terms of harvest date, there was significant difference between orchards in general; there were delays between 2-5 days in the shaded orchard, and the Kalınkara variety matured 3-7 days later than the others. Analysis of variance revealed that most of the parameters examined differed significantly, especially according to variety, orchard and interaction. From the morphological characteristics, the development of trunk girth, stem diameter, stem cross-sectional area, plant height, shoot length, petiole length and shell thickness were significantly affected by the year; Except for plant height and petiole thickness development, other morphological parameters were significantly affected by varieties; there are significant differences between the orchards in terms of plant height, shoot length, leaf width and petiole length development; It was observed that trunk girth, leaf width and length, petiole length and leaf area development were significantly affected by variety x orchard interaction. Of the physiological parameters, leaf temperature and chlorophyll values on 10 and 25 July were by years; Except for the leaf temperature on July 10 and the leaf proportional water content on July 25, the other parameters were by varieties; It was observed that leaf temperature on July 10,
V
chlorophyll value on July 25, leaf proportional water content and number of stomata were significantly affected by orchards, and leaf proportional water content only on July 25 by variety x orchard interaction. Among the parameters related to yield and yield, the values of 25 July and pre-harvest cluster drop, fruit weight and internal cavity values were by years; Except for the pre-harvest cluster drop, all other parameters were by cultivars; It is seen that all parameters except the 25 July and pre-harvest cluster drop and the shell thickness, nut size and internal cavity are significantly affected by the orchards and variety x orchard interaction. As a result, it can be said that the phenological, morphological, physiological and yield characteristics of hazelnuts are significantly affected by the microclimatic conditions of the place where the orchards are located, the difference of this situation according to the varieties is important, and the microclimatic conditions of the orchard area should be taken into account in the vegetative and generative development and physiological evaluations.
