Putimtsev’in Kulca Seyahat Notları (1811)

Abstract

1552 yılında Türkistan işgaline başlayan Çarlık Rusyası, İç Asya’ya geniş çaplı harekâtlar düzenleyerek Batı Türkistan’da hâkim güç olma noktasına gelmiştir. Bununla da yetinmeyip Kazak bozkırlarına, Çin sınırına gelene kadar ilerlemiştir. Çin işgali altında olan Doğu Türkistan sınırına ulaşıldığında bölgeye olan ilgi daha da artmış ve bu sahanın -tüm yönleriyle araştırılması yoluna gidilmiştir. Bu minvalde çeşitli disiplinleri çalışan bilim insanlarının içinde bulunduğu birçok keşif heyeti buralara gönderilmiştir. O zamanlarda pek de iyi bilinmeyen Türkistan’ın doğusunu tanımak bağlamında 1811 yılında ticaret kervanı görüntüsü verilmiş bir kafile sahaya intikal etmiştir. Bu heyette bulunan Andrey Terentyeviç Putimtsev’in tuttuğu notlar tezin ana konusunu oluşturmaktadır. Konunun ana materyali Rus dilinde yazıldığından işbu notlar Grigoriy İvanoviç Spasskiy’nin Sibirskiy Vestnik’te yayımladığı metin doğrultusunda çeviri ve çevirinin değerlendirmesi üzerine kurgulandı. Bununla birlikte bu tezde bir tarih çalışmasında çalışılan konunun tarihsel temelini oluşturabilmek adına -ki bu çalışmanın anlamlandırılması bakımından önem arz eder- Doğu Türkistan genelinde, İli bölgesi özelinde coğrafi ve tarihî bilgiler aktarıldı. Ve dahi Çarlık Rusya’sının İli bölgesi ile olan ticari ve siyasi ilişkilerinin üzerinde durularak Kulca Şehrini ziyaret eden Rus seyyahların gözlemleri de kaleme alındı.

In 1552, Tsarist Russia started its invasion of Turkestan and organized large-scale operations in Inner Asia, becoming the dominant power in West Turkestan. Not content with this, it advanced to the Kazakh Steppe until it came to the Chinese border. When the border of East Turkestan, which was under Chinese occupation, was reached, interest in the region increased even more and this area was investigated in all aspects. In this respect, many explorer delegations, including scientists from various disciplines, were sent to East Turkestan. In the context of getting to know the less-explored eastern region of Turkestan a caravan, which was given the appearance of a trade caravan, was transferred to the field in 1811. The notes taken by Andrei Terentyevich Putimtsev, who was part of this delegation, constitute the main subject of this thesis. Since the main material of the subject was written in the Russian language, these notes are based on the translation and evaluation of the translation in accordance with the text published by Grigory Ivanovich Spassky in Sibirsky Vestnik. However, in this thesis, in order to create the historical basis and context for the subject -which is important in terms of making sense of this study- geographical and historical information was conveyed in East Turkestan in general and the Ili region in particular. Furthermore, the observations of Russian travelers who visited Kuldja were also included, with emphasis on the commercial and political relations of Tsarist Russia with the Ili region.