İnsanoğlu, günlük yaşamda bir şeyin uzunluk, büyüklük, ağırlık vb. özelliklerini
karşılaştırabilmek için ölçü birimlerine ihtiyaç duymuştur. Bu karşılaştırma ihtiyacı da insanlıkla
beraber ortaya çıkmıştır. Her milletin kendine göre ölçü sistemleri vardır. Ancak bugünkü metrik
sistemin kabulüne kadar ölçü adlarında farklı kullanımlar söz konusu olmuştur. Türk dili bu
terimleri kullanırken bazen yeni kelimeler türetmiş bazen de yabancı dillerden alıntılama
yöntemine gitmiştir.
Toplumsal birlikteliği sağlayan unsurlardan biri olan ölçü kavramları yöreden yöreye, bölgeden
bölgeye, lehçeden lehçeye ve ülkeden ülkeye değişmektedir. Bu sebeple insan hayatında bir uzlaşı
sağlanabilmesi için ölçü kavramlarının ve karşılıklarının tam olarak bilinmesi gerekmektedir. Bu
çalışmanın amacı, Oğuz Grubu Türk lehçelerinde (Türkmen Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi,
Türkiye Türkçesi, Gagavuz Türkçesi) ölçü bildiren kavramları derlemek ve bir tez bütünlüğü
içerisinde bir araya getirebilmektir.
Çalışmada ilk olarak ölçü kavramı ve ölçü bilimi olan metroloji hakkında teorik bilgi verilmiş,
ardından yukarıda sayılan lehçelerin her biri ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Bu amaçla
lehçeler ve eserler hakkında genel bilgi verildikten sonra lehçelere ait ölçü birimleri genel olarak
ağırlık, alan, hacim, uzunluk, miktar, mesafe gibi başlıklar halinde sınıflandırılmıştır. İlgili
lehçelerin söz varlığı incelenirken varsa diğer ölçü birimleri de dikkate alınmış ve lehçelere ait
ölçü birimleri arasındaki benzerlik ve farklılıklar üzerinde durulmuştur.
Human beings can measure the length, size, weight, etc. of something in daily life. needed units
of measurement to compare their properties. This need for comparison has emerged with
humanity. Every nation has its own measurement systems. However, until the adoption of today's
metric system, there were different uses in the name of the measure. While using these terms, the
Turkish language sometimes coined new words and sometimes used the method of quoting from
foreign languages.
Measure concepts, which are one of the elements that provide social cohesion, vary from region
to region, region to region, dialect to dialect and country to country. For this reason, in order to
achieve a consensus in human life, it is necessary to know the measurement concepts and their
equivalents exactly. The aim of this study is to create a "measurement dictionary" by compiling
the concepts of measure in Oghuz Group Turkish dialects (Turkmen Turkish, Azerbaijan Turkish,
Turkey Turkish, Gagauz Turkish).
In the study, firstly, theoretical information will be given about the concept of measurement and
metrology, which is the science of measurement. Then, each of the above-mentioned dialects will
be examined under separate headings. In this review, after giving general information about
dialects and works, measurement units of dialects will be classified under headings such as
weight, area, volume, length, quantity, distance. While examining the vocabulary of the dialects,
other measurement units, if any, will be taken into account and the similarities and differences
between the measurement units of the dialects will be emphasized.
