19. yüzyılın ilk yarısından sonra İngiltere’nin Rochdale kasabasında 28
dokuma işçisi tüketim kooperatifi modeliyle dünyaya öncülük etmiştir. Böylece
kooperatifçilik piyasada kar amaçlı işleyen şirketlere alternatif bir model haline
gelmiştir. Zaman içerisinde tarımsal faaliyetlerde ve daha birçok sektörde üretim
ve tüketim kooperatifi modelleriyle gelişen kooperatifçiliğin alternatif model
söylemi günümüzde halen geçerliliğini korumaktadır.
Türkiye’de çay üretim sürecinde kooperatifçiliğe dayalı bir alternatifin
temel dinamiklerini tartışmaya açan araştırmamızda elde edilen temel bulgular
şunlardır: 1- çay tarımı halen büyük ölçüde doğal koşullara bağlıdır ve çiftçiler
fiyat ve girdiler anlamında yeterince desteklenmedikleri için sürdürülmesi zorlu
bir faaliyet haline gelmektedir, 2- başta fiyat belirleme ve ürün satışı konularında
üreticinin bir güvence olarak gördüğü ÇAYKUR’un VARLIK FONU’na devrinin
özelleştirme riskini gündeme getirmesi ve son olarak 3- çay bitkisinin hasat
işleminden sonra hemen işlenmesi zorunluluğu, üreticilerin ÇAYKUR ve özel
sektör arasında kalarak ‘ürünümü hangisine satabilirim’ endişesiyle üretim
yapması, hatta bölgedeki birçok üreticinin risk almamak için üretimden çekilmesi
kooperatifçilik fikrini son dönemlerde daha popüler hale getirmiştir. Zira
kooperatifçilik çay üreticisinin üretimden tüketime kadar her aşamasında
ürününün geleceğine sahip çıkmasını sağlamaktadır.
After the first half of the 19th century, 28 textile workers in the town of
Rochdale in the United Kingdom led the world with the model of a consumer
cooperative. Thus, cooperatives have become an alternative model to the profitoriented
company model. Today, cooperatives, which have diversified in time
with the models of production and consumption cooperative in agricultural
activities and many other sectors, still maintain the validity of the alternative
model discourse.
This research focuses on to discuss the basic dynamics of an alternative
model of tea production which is based on cooperatives. Our research findings
are as follows: 1- tea farming is still depending on natural conditions and because
the farmers don’t have enough support in terms of base prices and various
necessary inputs, tea farming is becoming a challenging activity, 2- the base price
determiner, regulatory and main buyer institution of raw tea ÇAYKUR is
transferred into the WEALTH FUND, and the farmers evaluated this event as a
risk of near future privatization, and finally 3- the need to immediate processing
of raw tea right after the harvest and the problems arising from quota applications
led to farmers a concern of ‘whom I can sell my product?’ (to the state enterprise
ÇAYKUR or to the private companies?) and furthermore many producers’ left the
tea production in order not to take more risks. Above findings have popularized
the idea of cooperatives in recent years. Because the cooperatives enable tea
producers to protect the future of their product, at every stage from production to
consumption.
