Çalıçekirgeleri, çiftleşme davranışının önemini anlamak için sıklıkla çalışılan model
organizmalardandır. Erkek çalıçekirgeleri çiftleşme sırasında oldukça maliyetli olan
spermatofor olarak adlandırılan düğün hediyesi oluşturur ve dişiye transferini gerçekleştirir.
Bu davranış çalıçekirgelerini spermatoforun boyutuyla ilişkili olarak birçok varyasyonun
çalışılabilmesi için uygun model organizma haline getirmiştir. Spermatoforu oluşturan
spermatofilaks ve ampulla içerdiği sperm sayısıyla ilişkili olarak birçok kez çalışılmıştır.
Erkek ve dişi çalıçekirgeleri için çiftleşmenin faydası ya da maliyeti değişse de türlerin
birçok evrimsel parametreden etkilendikleri bilinmektedir.
Tez çalışmasında Isophya cinsine ait 1. zernovi (4 tür) ve 1. rectipennis (5 tür) tür
gruplarının birbirinden filogenetik olarak ayrılmasında kullanılan morfolojik, biyoakustik, ve
moleküler yöntemlere ilave olarak davranışsal verilerin kullanılabilirliği araştırılmıştır.
İlaveten her iki tür grubundan elde edilen vücut büyüklük parametrelerinin spermatafor
yatırımı ile ilişkisi, erkeğin üremedeki stratejik yatırımını açıklayan ejakulat koruma
hipotezinin desteklenmesinin yanı sıra türlerin ayrımında spermatofor karakterlerinin
kullanılabilirliği araştırılmıştır.
Sonuç olarak I. zernovi ve I. rectipennis tür gruplarından elde edilen davranışşal
veriler monofiletik tür grupları arasında belirgin olarak farklılaşmamış fakat ampulla
ağırlığının ve sperm sayısının tür grupları bazında farklılaşması bazı fizyolojik
parametrelerin de evrimsel tür grupları bazında şekillenebileceğine işaret etmektedir. I.
rectipennis ve I. zernovi tür grubunda erkeğin vücut büyüklüğü ile spermatofor,
spermatofilaks ve ampulla ağılıkları arasında pozitif ilişki bulunmuştur. Vücut büyüklüğü ile
sperm sayısı arasındaki ilişki I. rectipennis grubundaki türler arasında görülürken, I. zernovi
grubunda bu ilişkiye rastlanılmamıştır. Her iki tür grubundan elde edilen veriler
spermatofilaksın ejakulatı korumaya yönelik fonksiyonunu açıklamaktadır. Çalışılan dokuz
türün spermatofor ve içeriklerine dair yatırımlar incelendiğinde türlerin yatırım
parametlerinin türler arasında değişken olduğu, türe özgü özelliklerle belirlendiği
görülmektedir.
Bushcrickets comprise an important group of model organisms that are intensively
studied to understand the evolution of mating behaviour. During mating, male bushcrickets
produce nuptial gifts called spermatophore, which is very costly, and transfer it to the
female. This behaviour has made bush crickets suitable model organisms to study many
variations in spermatophore size. Spermatophylax and ampulla forming the spermatophore
have been studied many times in relation to the number of sperm it contains. Although the
benefit or cost of mating varies for male and female bushcrickets, it is known that species are
affected by many evolutionary parameters.
In the thesis study, the usability of behavioural data in addition to the morphological,
bioacoustic, and molecular methods used in the phylogenetic separation of the 1. zernovi (4
species) and 1. rectipennis (5 species) species groups of the genus Isophya was researched.
In addition, the relationship between body size parameters obtained from both species groups
and spermatophore investment, supporting the ejaculate protection hypothesis explaining the
male's strategic investment in reproduction, as well as the usability of spermatophore
characters in the differentiation of species were studied.
As a result, behavioural data obtained from I. zernovi and I. rectipennis species
groups did not differ significantly between monophyletic species groups, but the
differentiation of ampulla weight and sperm number based on species groups indicates that
some physiological parameters may also be shaped based on evolutionary species groups. In
I. rectipennis and I. zernovi species groups, a positive correlation was found between male
body size and spermatophore, spermatophylax and ampulla weights. While the relationship
between body size and sperm number was observed among the species in the I. rectipennis
group, this relationship was not found in the I. zernovi group. Data from both species groups
describe the function of spermatophylax to protect the ejaculate. When the investments in the
spermatophores and their contents of the 9 studied species are examined, it is seen that the
investment parameters of the species are variable between species and are determined by
species-specific characteristics.
