Abstract:
Modern sanattan buyana sanatlarda izleyicinin olağana estetik deneyimini bozan, onu şoka
uğratan bir tavır görülmektedir. Bu temsil düşüncesi izleyicinin bilinen estetik deneyiminin
dışında olmuştur. Böyle bir temsil önerisi farklı bir anlam ve gerçeklik algısıyla izleyicinin
buluşturulması anlamına gelmektedir. Sigmund Freud'un psikanaliz bağlamında açıkladığı
"tekinsiz" ifadesi böyle bir temsili anlamak konusunda bir bakış açısı sunmaktadır.
"Bastırılmışın geri dönüşü" anlamına gelen "tekinsiz", Freud sonrasında da sadece
psikanalizde değil diğer sosyal bilimler alanında bir kavram olarak görülmektedir. Benzer
bir şekilde de sanatlarda "tekinsiz"e doğrudan ya da dolaylı olarak atıflarda
bulunulmaktadır. Sanatsal temsillerin anlaşılmasında eserin gösterdikleri kadar
gösterilemeyenleri ve gösterilmemesi gerekenleri göstermesi, "tekinsiz" ifadesiyle
doğrudan benzerlikler göstermektedir. Bu çalışmanın ikinci bölümünde "tekinsiz"in
psikanalitik açıdan nasıl ele alındığı incelenmiştir. Özellikle Freud ve sonrasında Jacques
Lacan'ın düşüncelerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde "tekinsiz"in bir estetik kategori
olarak nasıl düşünülebilineceği araştırılmıştır. Komedi, yüce ve iğrenç olan ile birlikte
"tekinsiz", ortaklıkları ve farklarıyla ele alınmıştır. Devam eden bölümde konuyla ilgili
örnek sanat eserleri ele alınmıştır. Bu eserlerin analizinde ve yorumlanmasında asıl odak
eserlerdeki temsillerin kurgusu olmuştur. Özellikle temsillerdeki anlam ve estetik deneyim
düzenindeki önerilerin nasıl şekillendiği bu bölümün esas ilgisi olmuştur. Bu bağlamda
uygulama çalışmaları da biçimsel ve düşünsel açıdan değerlendirilmiştir.
