Osmanlı Devleti’nde modern olarak nitelendirilen ilk nüfus sayımı 1830-
1831 senesinde gerçekleştirilmiştir. Bu nüfus sayımının bir ürünü olarak ortaya
çıkan nüfus defterleri, tarih araştırmalarında büyük bir öneme sahiptir. Bu
defterler, ilgili olduğu dönemin demografik, ekonomik ve sosyolojik yapısı
hakkında zengin bilgiler sunarlar. Bölgenin idari yapısı, yerleşim yerlerinin
isimleri, şahısların isim ve lakap bilgileri, erkek nüfusun sayısı ve askerlik
durumu, vergi mükellefleri, doğum ve ölüm tarihleri, nüfus hareketleri gibi birçok
hususiyet söz konusu defterler sayesinde öğrenilebilmektedir.
Bu bilgilerin yer aldığı 1003 numaralı Fatsa ve ona tâbi Serkeş, Keşderesi
ve Meydan kazalarının nüfus defteri de 1834 yılı kayıtlarından başlamak üzere
işlem görmeye devam ettiği 1845 yılına kadarki istatistikleri içerir. Bu defterdeki
Müslüman, gayrimüslim, göçebe ve misafir nüfus ile ilgili kayıtların
transkripsiyonu yapılmıştır. Daha iyi yorumlanıp anlaşılması için de muhteviyat,
tablo ve grafiklere dökülmüştür. Bunun sonucunda belirtilen tarihlerde Fatsa
Kazası’nın nüfus ve sosyal yapısı hakkında daha sağlıklı bir değerlendirme yapma
imkânı doğmuştur.
The first population census regarded as modern was realized in 1830-1831
in the Ottoman Empire. The population books that emerged as a product of this
population census have a great importance in history researches. These books
provide rich information on the demographic, economic and sociological structure
of the period in question. Many specialties such as administrative structure of the
region, names of settlements, name and surname information of the persons,
number of male population and military status, taxpayers, birth and death dates
and population movements can be learned by means of these books.
Fatsa population book numbered 1003 where this information is included
and the books of Serkeş, Keşderesi and Meydan districts linked to it consist
registry statistics starting from 1834 until 1845. The records about Muslim, nonMuslim,
migrant and guest population in this book have been transcribed. The
content is shown in tables and graphics for better interpretation and
understanding. As a result, a healthier evaluation was made possible about the
population and social structure of the Fatsa district on the dates specified.
