Bu çalışmada Tatar Türkçesindeki fiillerin istem bilgisi incelenmiştir. Fiilin
sözlüksel unsurlar arasında kendine bağımlı kılabildiği ya da yönetebildiği eyleyenler
fiilin istemi olarak adlandırılır. Bu eyleyenler yüzey yapıya çıkarken farklı durum ekli
tamlayıcılar isterler. Fiiller, aynı anlamda kullanılmalarına rağmen farklı dillerde hatta
aynı kökten gelen lehçelerde bile farklı durum ekli tamlayıcılar almaktadır.
Bu tez çalışmasında, fiillerin istem bilgisininbelirlenmesinde modern istem dil
bilgisi kuramından hareket edilecektir. Tatar Türkçesinde fiillerin anlam değişikliklerine
bağlı olarak da çeşitlenen mantıksal ve sentaktik istem bilgisi belirlenecektir. Tatar
Türkçesinde fiillerin istem bilgisinin belirlenmesiyle temel cümle yapıları da
belirlenmiş oldu.
Fiillerin istem bilgisi belirlenirken sözlük-temelli yöntem kullanılmıştır.
Fiillerin seçiminde ve betimlenmesinde “TATAR TİLİNİÑ AÑLATMALI SÜZLİGİ,
Kazan, 1979(3 cilt)” adlı eserden yararlanılmıştır. Araştırmacıların çalışmayı daha rahat
takip edebilmeleri için tezde kullanılan fiiller Kiril alfabesinden Latin alfabesine
aktarılmıştır. Ayrıca Latin alfabesine aktarılan fiillerin anlamlarının daha rahat
anlaşılabilmesi için, fiillerin anlamları yay ayraç içinde Tatar Türkçesinden Türkiye
Türkçesine aktarılmıştır. Bu aktarım sırasında Mustafa Öner’in “Kazan Tatar Türkçesi
Sözlüğü” esas alınmıştır.,
Bu çalışmada Tatar Türkçesindeki fiillerin istem bilgisi incelenmiştir. Fiilin
sözlüksel unsurlar arasında kendine bağımlı kılabildiği ya da yönetebildiği eyleyenler
fiilin istemi olarak adlandırılır. Bu eyleyenler yüzey yapıya çıkarken farklı durum ekli
tamlayıcılar isterler. Fiiller, aynı anlamda kullanılmalarına rağmen farklı dillerde hatta
aynı kökten gelen lehçelerde bile farklı durum ekli tamlayıcılar almaktadır.
Bu tez çalışmasında, fiillerin istem bilgisininbelirlenmesinde modern istem dil
bilgisi kuramından hareket edilecektir. Tatar Türkçesinde fiillerin anlam değişikliklerine
bağlı olarak da çeşitlenen mantıksal ve sentaktik istem bilgisi belirlenecektir. Tatar
Türkçesinde fiillerin istem bilgisinin belirlenmesiyle temel cümle yapıları da
belirlenmiş oldu.
Fiillerin istem bilgisi belirlenirken sözlük-temelli yöntem kullanılmıştır.
Fiillerin seçiminde ve betimlenmesinde “TATAR TİLİNİÑ AÑLATMALI SÜZLİGİ,
Kazan, 1979(3 cilt)” adlı eserden yararlanılmıştır. Araştırmacıların çalışmayı daha rahat
takip edebilmeleri için tezde kullanılan fiiller Kiril alfabesinden Latin alfabesine
aktarılmıştır. Ayrıca Latin alfabesine aktarılan fiillerin anlamlarının daha rahat
anlaşılabilmesi için, fiillerin anlamları yay ayraç içinde Tatar Türkçesinden Türkiye
Türkçesine aktarılmıştır. Bu aktarım sırasında Mustafa Öner’in “Kazan Tatar Türkçesi
Sözlüğü” esas alınmıştır.,In this study, valency information of Tatar Turkish was handled. Valency means
actions which verb can make self-dependent or manage among lexical elements. These
actions require subordinatives with different case suffixes while arising surface
structure. Verbs take subordinatives with different case suffixes in different languageseven in paranymous dialects in spite of being used in the same meaning.
In this thesis, starting point was the Theory of Modern Valency Grammar while
valency of verbs that is a lexial element was being examined. It will be presented logical
and syntactical valency states which occur depending on the meaning changes of the
verbs in Tatar Turkish.
In the choice of Tatar Turkish verbs, “TATAR TİLİNİÑ AÑLATMALI SÜZLİGİ
Kazan, 1979” was taken into account. Verbs in the thesis were transferred from Cyrillic
Alphabet to Latin alphabet so that researcherscould succeed easily. Additionaly the
meanings of verbs were translated from Tatar Turkish to Turkey Turkish into the
paranthesis so that the meanings of verbs transferredto Latin alphabetcould be
understandable. During this translation "Kazan Tatar Turkish Dictionary” of Mustafa
Öner was based on. In this way, the valency potentials of verbs in Tatar Turkish were
examined.