Abstract:
İlyas Esenberlin’in Köşpendiler üçlemesinin (trilog) ikinci romanı olan ‘Jantalas’,
yazarın kütüphane ve arşivlerde incelemelerde bulunarak birinci elden kaynakların verdiği
bilgiler çerçevesinde Kazak Hanlığı’nın kuruluş yıllarının olaylarını romanlaştırdığı bir
eserdir.
Bilindiği gibi 15. asrın ortaları Karadeniz’in kuzeyinden Kazak bozkırlarının içlerine
kadar, Kafkaslardan, Türkistan hudutlarına kadar ulaşan Deşt-i Kıpçak sahasında hüküm
sürmekte olan Altınordu devletinin inkıraz dönemidir. Bu devletin dağılmaya başlamasıyla
Deşt-i Kıpçak’ta, Kazan Hanlığı, Kırım Hanlığı, Astarhan hanlığı gibi yeni Türk devletleri
ortaya çıktı. Ebulhayır döneminde devletin Moğol baskıları karşısında fazla bir varlık
gösterememesi üzerine Altınordu hanları neslinden gelen Barak Han’ın oğlu Janibek ve
yeğeni Gerey kendilerine bağlı boylar ve uruğlarla birlikte Ebulhayır’dan ayrılarak Kazak
Hanlığı olarak bilinen yeni bir hanlığın temellerini attılar. İşte bu romanda Ebulhayır
döneminde Kazak uruğlarının Kazak Hanlığı idaresi altında toplanması, Ebulhayır’a karşı
Kazak Hanlığı’nın kurucuları Janibek ve Gerey’in verdiğ mücadeleler, han ordasında yaşanan
hadiseler, ihanet ve zorbalıklar ortaya konulmuştur.
Bu tez çalışmasında Kazak Türklerinin dili, tarihi, kültürü ortaya konularak İlyas
Esenberlin tarafından kaleme alınan ‘Jantalas’ romanı incelenmeye çalışılmıştır.
