16. Yüzyıl Şairlerinde Felek Kavramı

Abstract

Yüksek lisans tezi olarak hazırladığımız bu çalışmamızda felek kavramının 16. yüzyıl divân şâirlerinden Bâkî, Fuzûlî, Hayâlî, Nev’î, Taşlıcalı Yahyâ Bey, Zatî ve Usûlî divânlarında kullanılışı incelenmiştir. Böyle bir konu seçmemizdeki amaç; Osmanlı Devleti’nin kültür ve edebiyat bakımından en verimli çağını yaşadığı bir devir olan 16. yüzyılda divân edebiyatında felek kavramının zengin hayal gücüyle nasıl farklı anlamlar yüklendiğini gözler önüne sermektir. Çalışmamız; önsöz, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Önsözde çalışmanın konusu, takip edilecek yöntem ve teknikler gibi hususlara değinilmiştir. Çalışmamızın birinci bölümü olan “Giriş” kısmında 16. yüzyıl divân edebiyatı hakkında bilgi verilmiş böylelikle edebiyatın geliştiği zemin ve zamanın zihnimizde daha kolay bir biçimde şekillenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca devrin yöneticilerinin ilme, âlime, edebiyata bilhassa da şâire ve şiire verdikleri önem gözler önüne serilmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise incelediğimiz divânlarda geçen felek kavramı farklı başlıklara ayrılarak örnek beyitler sunulmuştur. Ayrıca çarh, çerh, eflâk kelimeleri de bu taramaya dâhil edilmiştir. Çalışmamızın üçüncü bölümünde felek kavramının teşbih ve istiare yoluyla nasıl anlamlar yüklendiği üzerinde durulmuştur. Bu bölümünde gök, gökyüzü, semâ, dünya, âlem, talih, kader, baht, şans, zamâne, devrân, her gezegene mahsus gök tabakası vs. gibi anlamlar taşıyan felek kavramı açıklanmış ve 16. yüzyıl divân edebiyatında adından söz ettiren şâirlerin divânları taranarak tasnif edilmiştir. Elde edilen beyitlerdeki söz konusu unsurlar kullanım özellikleri dikkate alınarak gruplandırılmıştır. Örnek beyitlerin seçiminde de ilgili unsurları daha iyi yansıtmasına dikkat edilmiştir. Bazı beyitler hem mânâ hem çeşitlilik açısından incelenmeye çalışılmıştır.