Ameliyathanelerde Robotik Teknolojiler ve Hemşirenin Rolü

Abstract

Cerrahi girişimler hastaların iyileşme sürecinde önemli bir yer tutan ve yaygın kullanılan tedavi seçeneklerindendir. Son yıllarda görülen teknoloji alanındaki hızlı gelişmeler cerrahi alanına önemli katkılar sağlamıştır. Ameliyathanelerde robot yardımıyla gerçekleşen cerrahi girişimler de teknolojinin ameliyat sırasında kullanımını artırmıştır. Günümüzde cerrahi uygulamalarında yeni yaklaşım ve tekniklerin gelişimi cerrahi ekibinin önemli bir üyesi olan ameliyathane hemşirelere de yeni rol ve sorumluluklar getirmiştir. Hekimin bir robot aracılığıyla hastada gerçekleştirdiği cerrahi girişimler robotik cerrahi veya robot yardımlı cerrahi olarak adlandırılır. Dünya’da cerrahi girişimlerde ilk kez 1985 yılında PUMA 560 robotuyla beyin cerrahisi biyopsilerinde robotik teknoloji kullanılmıştır. Günümüzde gelişen teknolojiyle robotların boyutları küçültülmüş, fonksiyonları artırılmış ve üç boyutlu görüntü veren robotlar ameliyathanelerde kullanılmaya başlamıştır. 2009 yılına göre % 35 artış ile 2010 yılında yaklaşık 278.000 robotik cerrahi girişim yapılmıştır. Ülkemizde ilk robotik cerrahi uygulaması 2004 yılında özel bir hastanede ve Sağlık Bakanlığı hastanelerinde ilk kez 2008 yılında kullanılmaya başlamıştır. 2010 yılında ise ülkemizde toplam 12 robot cerrahi girişimler sırasında kullanılmıştır. Sıklıkla üroloji ve jinekoloji başta olmak üzere kalp-damar cerrahi, genel cerrahi, plastik cerrahi, kulak-burun-boğaz cerrahi, göğüs cerrahi ve ortopedik cerrahi girişimler sırasında robotlar kullanılmaktadır. Robotik cerrahi girişimlerin ekipteki kişi sayısını azaltması, insizyon alanının az olması, postoperatif dönemde komplikasyonların daha az görülmesi, erken mobilizasyon sağlaması ve taburculuk süresini kısaltması gibi avantajları nedeniyle son yıllarda kullanım alanları ve sayıları giderek artış göstermiştir. Buna rağmen hastaya dokunma duyusundan yoksun çalışılması, yüksek maliyetli olması, sağlık ekibinin konuyla ilgili yeterince bilgi sahibi olmaması ve cihazların fiziksel olarak büyük olması nedeniyle ameliyat odalarında geniş yer kaplamaları da dezavantajları arasında yer almaktadır. Cerrahi ekipte bulunan kişi sayısı azalmasına rağmen robotik cerrahi girişimlerde ameliyathane ekibinin önemli bir üyesi olan hemşirelere olan ihtiyaç devam etmektedir. Hemşirelerin önemli rollerinden biri olan bakım, ameliyat odasında da sağlanmalıdır. Hasta operasyon odasına alınmadan önce ameliyathane hemşiresi sistemi hazırlamakta ve gereken tüm kontrolleri yapmaktadır. Hemşireler hasta ameliyathaneye alındığında; hasta güvenliğinin sağlanması, güvenli cerrahi kontrol listesinin uygulanması ve uygulanan cerrahi girişimin türüne göre hastaya doğru pozisyonun verilmesini sağlar. Ameliyat sırasında ise; hastanın mahremiyetinin korunması, cerrahi ekibe yardımcı olma, robotun steril ve non-steril alanlarını bilerek asepsi ilkelerini sürdürme, robotu uygun biçimde hastanın vücuduna yerleştirme, videoskopik ekrandan alınan verileri doğru ve hızla okuyup cerraha bildirme, olası güç kesintisinde acil durum önlemlerinin sağlanması gibi sorumlulukları yerine getirmektedir. Cerrahi girişim tamamlandığında ise hemşire hastayı güvenli şekilde ayılma ünitesine teslim etmektedir. Özetle; teknoloji alanındaki hızlı değişimler sağlık alanına da yansımaktadır. Ülkemiz sağlık politikalarına göre her bir robotik cerrahi sistemin 5 milyonluk nüfusa hizmet verecek şekilde hastanelerde sayıca arttırılması planlanmaktadır. Gelecekte robotların kullanımlarının yaygınlaşması, sayılarının artması ve teknoloji alanında yeniliklerin ortaya çıkması beklenmektedir. Böylece ameliyathane hemşireliğine de yeni yaklaşım ve uygulamalar gelişecektir.