Eski Türkçede paralelizm

Abstract

Stilistik, bir yazarın veya dönemin dili nasıl kullandığını ve bir metni oluşturan dil bilimsel unsurlarını gösteren bir terimdir. Stilistik alanının yinelemeler, sapmalar, öncelemeler ve koşutluk gibi konuları bulunmaktadır. Bu tezde koşutluk yani paralelizm konusu üzerine çalışılmıştır. Paralelizm, birbirine benzeyen ek ve kelimelerin ahenkli bir şekilde sıralanmasıyla meydana gelir. Metindeki dil kullanımları bakımından dikkat çeken bu uygulamanın üslupbilime katkısı önemlidir. Paralelizm konusu daha çok Klasik Türk Edebiyatı ve Yeni Türk Edebiyatı alanlarında ele alınan bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tezde Eski Türkçe döneminden seçilen 8 eser üzerinde durulmuş ve paralelizm konusu bu dönem eserleri üzerinde incelenmiştir. Eserler, Eski Türkçe döneminin Köktürk, Eski Uygur ve Karahanlı dönemlerinden seçilen Türk bengü taşları, Altun Yaruk, Eski Türk Şiiri, İyi ve Kötü Prens Öyküsü, Maytrısimit, Daśakarmapathāvadānamālā, Kutadgu Bilig ve Dîvânu Lugâti’t-Türk’tür. Tez sürecinde öncelikle Eski Türkçeden tespit edilen ve yukarıda adı geçen eserler taranarak 600‟den fazla paralelizm örneği tespit edilmiş; ardından da bu örnekler tam ve kısmî olmak üzere iki kısımda alt başlıklarıyla birlikte ele alınmıştır. Paralelizm başlığı altında incelenen eserler, Eski Türkçe döneminin üslup özelliklerini ortaya koyması bakımından yardımcı olmaktadır. Adı geçen eserlerde paralelizmi oluşturan yapıların dil kullanımlarını göstermesi açısından önemlidir.

Stylistics is an expression that indicates how an author or a period used the language and the linguistic constituents make up a script. The stylistic field has topics such as iterations, deviations, prominences, and parallelism. In this thesis, the subject of parallelism has been studied. Parallelism occurs when similar affixes and words are arranged in a harmonious order. The contribution of this application to stylistics, which draws attention in terms of language use in the text, is important. Parallelism is a subject that is mostly discussed in the fields of Classical Turkish Literature and New Turkish Literature. In this thesis, eight works which were selected from the Kokturk, Old Uyghur and Karakhanid periods of the Old Turkic period were emphasized and the subject of parallelism was examined. The names of these works are Türk bengü taşları, Altun Yaruk, Eski Türk Şiiri, İyi ve Kötü Prens Öyküsü, Maytrısimit, Daśakarmapathāvadānamālā, Kutadgu Bilig and Dîvânu Lugâti’t-Türk. During the thesis process, firstly, more than 600 examples of parallelism examples were identified by scanning these eight works from Old Turkic. Afterwards, these examples are discussed in two parts; complete and partial, together with their subheadings. The works which were examined under the title of parallelism are helpful in terms of revealing the stylistic features of the Old Turkic period. The mentioned works are important in that the structures that make up parallelism show their use of language.