XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Kafkas Kökenli Devlet Adamları

Abstract

Osmanlı Devleti kuruluşundan II. Mehmed dönemine kadar fetih politikalarının yönü genellikle Balkanlar ve Rumeli idi. II. Mehmed döneminden itibaren yönünü doğuya ve kuzeye döndürmeye başlamıştır. Bu dönemde, Osmanlı Devleti'nin doğudaki en önemli rakibi olan Akkoyunlu Devleti, Otlukbeli savaşı ile yıkılma sürecine girmiş ve Osmanlı Devleti Doğu Anadolu'ya hâkim olmaya başlamış idi. Kırım Hanlığı'nın da ilhak edilmesiyle birlikte devlet yönünü kuzeye dönmüş oldu. I. Selim döneminde Çaldıran Savaşı ile Osmanlılar, İran coğrafyasının batısını ve Güney Kafkasya'yı kontrolü altına almıştır. I. Süleyman döneminde de Batı İran ve Güney Kafkasya yönünde seferler gerçekleştirilmiştir. 1578-1590 yılları arasında süren uzun Safevi savaşları neticesinde Kafkasya bölgesinin Osmanlı hâkimiyeti altına girmesi III. Murad döneminde gerçekleşmiştir. Bu dönemde Kafkas halklarının ekseriyeti Osmanlı otoritesini tanımıştır. Kafkas halklarının kendi iç çekişmelerinden dolayı, bu halklar arasında yağma ve esir ticareti oldukça yaygındı. Esir ticaretinin asıl merkezi de Kırım Hanlığı idi. Esir ticareti çerçevesinde Osmanlı topraklarına gelenler azımsanmayacak ölçüdedir. Bu esirler içerisinde saraya alınanlar da oldukça fazla sayıdadır. Saraydaki eğitimlerinin akabinde aralarından en üst kademeye kadar yükselenler olmuştur. Bu isimler, devletin idarî, siyasî, askerî gibi pekçok alanında hizmet vermişlerdir. Bilhassa XVII. yüzyıl, Kafkas menşeli bu devlet adamlarının etkinlikleri bağlamında mühimdir. Bu çalışmada XVII. yüzyılda Kafkasya'dan, Osmanlı Devleti'ne gelen ya da getirilen kişiler arasında Osmanlı Devleti'nin çeşitli hizmetlerinde bulunanların kimler olduğu ve Osmanlı Devleti'ni olumlu veya olumsuz ne şekilde etkilediği dönemin Osmanlı arşiv kayıtları ve Osmanlı kronikleri başta olmak üzere ilgili tüm literatür değerlendirilerek ele alınacaktır.

Statesman Who Are Originally Caucasian İn 17th Centuries Ottoman Empire The policy conquest of Ottoman State was over the Balkan's and Rumelia from the establishment of the state to the Mehmed the Second. Then Mehmed the Second changed the direction to East and North. İn this period, Akkoyunlu State, the most important opponent of the Ottoman State in the East, entered the process of collapse with the Otlukbeli war and the Ottoman State began to dominate Eastern Anadolia. With the annexation of the Crimean Khanate, the direction of the state turned to the North. During the reign of Selim the First, with the Çaldıran war the Ottomans dominate the west of the Persia and the Soutf Caucasia. During the reign of Süleyman the First, expeditions were made in the direction of Westhern Persia and Southern Caucasia. As a result of the Safavid wars that took place between 1578-1590, the Ottoman State dominate the Caucasus region during the reign of Murad the Third. During this perio, most of the Caucasian people recognized the Ottoman authority. Due to the internal conflicts of the Caucasion peoples, plunder and slave trade were quite comman among these peoples. The main center of the slave trade was the Crimean Khanate. The number of people who brought to the Ottoman State as a result of the slave trade is substantial. Among these captives, the number of those admitted to the palace is quite much. After their training in the palace, there were those who reached to the highest status among them. These people served on behalf of the state in many areas such as administrative, political and military. Especially XVII. century is important in the context of the activities of these statesman of Caucasian origin. İn this study, by examining all the relevant literature and the Ottoman archive records and Ottoman chronicles, it will be studied who among the people Ottoman State in XVII. century, who were in various services of the Ottoman State and how they affected the Ottoman State positively or negatively.