15. ve 16. Yüzyıllarda Menderes Havzasında Yerleşme ve Nüfus

Abstract

15. ve 16. Yüzyıllarda Menderes Havzasında Yerleşme ve Nüfus" başlıklı tezimizin amacı Menderes Havzasına dahil olan yerleşmelerin belirlenmesi ve nüfusunun tespit edilmesidir. Aydın, Menteşe ve Kütahya sancaklarından Menderes havzasına dahil olan kaza ve nahiyeler belirlenerek çalışma sınırlandırılmıştır. Bölgenin yerleşme ve nüfusunu ortaya çıkarmak adına temel kaynak olarak kullanılan tahrir defterlerine dayanılarak ortaya çıkarılan çalışma haliyle bölgenin ticari yol ağını ortaya çıkarmamızı sağlamıştır. Menderes bölgesinden geçen şark ticaret yolu asırlar boyunca Anadolu'nun siyasi ve iktisadi kaderi üzerinde söz sahibi olmuştur. Menderes nehirleri üzerinde yapılan transit taşımacılık sayesinde bölge ticari yol görevi üstlenmekteydi. İncelenen arşiv kayıtlarından da görüldüğü üzere ticaret yolundaki değişimler sancaklardaki idari taksimatta da değişikliklere neden olmuştur. Menderes nehirlerinin yerleşimler üzerinde ne kadar etkili olduğu ve nüfus yoğunluğuna etki edip etmediği tespit edilmiştir. Arşiv kaynaklarından da görüldüğü üzere bölge siyasi olaylardan etkilenmiş bu durum yerleşim yerlerinin boş kalmasına sebebiyet vermiştir. Bunun yanı sıra Menderes havzasında bazı doğal afetler yerleşimlerin yok olmasına sebebiyet vermiştir. Aydın sancağının tamamı hem Büyük Menderes hem de Küçük Menderes havzalarını kapsamaktadır. Diğer sancaklarda ise havzaya dahil olan kazalar ve nahiyeler ele alınarak çalışma yürütülmüştür. Böylelikle Menderes havzasındaki yerleşimlerin tespiti yapılmış, idari taksimatın zamanla değişimi ve dolayısıyla nüfus tespit edilmiştir. Menderes Havzası bulunduğu konum itibarıyla eski çağlardan itibaren büyük göçlere ve nüfusa sahip olmuştur. Menderes havzasının coğrafya üzerindeki etkisi de göz önüne alınarak bölgenin tarihi coğrafyası hakkında da bilgiler verilerek çalışmaya yön verilmiştir. Bu çalışmada Menderes havzasındaki sancakların yerleşim ve nüfus verileri mukayeseli bir şekilde değerlendirilmiştir.

The purpose of our thesis titled "Settlement and Population in the Menderes Basin in the 15th and 16th Centuries" is to identify the settlements included in the Menderes Basin and to determine its population. The study is limited by identifying the districts and sub-districts included in the Menderes Basin from Aydın, Menteşe and Kütahya Sanjaks. The study, based on the tahrir registers used as the primary source to reveal the region's settlement and population, naturally allowed us to uncover the commercial road network of the region. The eastern trade route passing through the Menderes region had been influential on the political and economic fate of Anatolia for centuries. Thanks to the transit transportation conducted on the Menderes rivers, the region served as a commercial road. As seen from the examined archive records, changes in the trade route also led to changes in the administrative division of the sanjaks. It was determined how influential the Menderes rivers were on the settlements and whether they affected population density. As seen from the archival sources, the region was affected by political events, which caused the settlements to become vacant. Additionally, some natural disasters in the Meander rivers caused the disappearance of settlements. The entire Aydın Sanjak covers almost all of both the Büyük Menderes and Küçük Menderes Basins. In other sanjaks, the study was carried out by addressing the districts and sub-districts included in the basin. Thus, the settlements in the Meander Basin were identified, the administrative division's change over time, and consequently, the population was determined. Due to its location, the Menderes Basin has had large migrations and populations since ancient times. Considering the impact of the Menderes Basin on geography, we directed our studies by providing information about the historical geography of the region. The settlement and population data of the sanjaks in the Menderes Basin were comparatively evaluated.