Türkiye'de yaş ve cinsiyet işsizlik histerisi için önemli mi? Dalgacık tabanlı birim kök testlerinden kanıtlar

Abstract

Çalışmanın temel amacı Türkiye ekonomisinde meydana gelen şokların işsizlik üzerinde histeri etkisinin olup olmadığını araştırmaktır. Bu amaçla işsizlik histeri sınamasında 2005-2023 aylık dönem verileri kullanılarak genel (toplam) işsizlik, kadın işsizlik, erkek işsizlik, genç işsizlik, genç kadın işsizlik, genç erkek işsizlik, yetişkin işsizlik, yetişkin kadın işsizlik ve yetişkin erkek işsizlik oranlarıyla inceleme yapılmıştır. İşsizlik oranlarının orijinal değerleriyle birlikte dalgacık (wavelet) dönüşümleri yapılarak kısa, orta ve uzun dönem bileşenleri için histeri etkisi araştırılmaktadır. Çalışmada önce serilerin doğrusal olup olmadığı ve yapısal kırılmaların anlamlılığı test edilmiştir. Doğrusal olan ve yapısal kırılmaların anlamlı olduğu serilerde Fourier Genelleştirilmiş Dickey-Fuller (FADF) birim kök test analizi, doğrusal olmayan ve anlamlı yapısal kırılmaların olduğu seriler için Fourier Kapetanios-Shin-Snelltest (FKSS) birim kök test analizi yapılmıştır. Değişkenlerde anlamlı yapısal kırılmaların olmaması durumunda doğrusal olan serilere Genelleştirilmiş Dickey-Fuller (ADF), doğrusal olmayan serilere ise Kapetanios-Shin-Snell test (KSS) birim kök test analiziyle işsizlik histerisi sınaması yapılmıştır. Elde edilen sonuca göre işsizlik serilerinin orijinal hallerinde kadın işsizlik, genç işsizlik, genç kadın işsizlik, yetişkin işsizlik ve yetişkin erkek işsizlik değişkenlerinde işsizlik histerisi saptanmıştır. Dalgacık dönüşümden elde edilen, kısa dönem bileşenlerinde sadece yetişkin erkek işsizlik oranında histerinin geçerli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Orta dönem bileşenlerine yönelik yapılan analizlerde işsizlik histerisi hipotezi herhangi bir işsizlik oranı için geçerli değildir. Uzun dönemde genel işsizlik, kadın işsizlik, erkek işsizlik, genç kadın işsizlik ve genç erkek işsizlik oranlarında işsizlik histerisi tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular değerlendirilerek çalışmada politik ve iktisadi çıkarımlar yapılarak çalışma sonuçlandırılmıştır.

The main objective of the study is to investigate whether shocks in the Turkish economy have a hysteria effect on unemployment. For this purpose, the unemployment hysteria test is conducted by using monthly data for the period 2005-2023 with the rates of general (total) unemployment, female unemployment, male unemployment, youth unemployment, young female unemployment, young male unemployment, adult unemployment, adult female unemployment and adult male unemployment. The effect of hysteria is investigated for short, medium and long term components by performing wavelet transforms with the original values of unemployment rates. Firstly, the linearity of the series and the significance of structural breaks are tested. Fourier Generalised Dickey-Fuller (FADF) unit root test analysis is performed for linear series with significant structural breaks, and Fourier Kapetanios-Shin-Snelltest (FKSS) unit root test analysis is performed for non-linear series with significant structural breaks. In the absence of significant structural breaks in the variables, Generalised Dickey-Fuller (ADF) unit root test analysis was applied to linear series and Kapetanios-Shin-Snelltest (KSS) unit root test analysis was applied to non-linear series. According to the results obtained, unemployment hysteresis was found in the original unemployment series for female unemployment, youth unemployment, young female unemployment, adult unemployment and adult male unemployment variables. In the short-run components obtained from the wavelet transform, it is concluded that the hysteresis is valid only for the adult male unemployment rate. In the analyses for the medium-term components, the unemployment hysteresis hypothesis is not valid for any unemployment rate. In the long run, unemployment hysteria was found for general unemployment, female unemployment, male unemployment, young female unemployment and young male unemployment rates. The study is concluded by evaluating the findings obtained and making political and economic inferences.