Nebzî Divanı'nın Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü

Abstract

Her edebî eser oluşturulduğu dönemin kültürünü, inançlarını, edebî zevklerini ve sanat anlayışını yansıtır. 13. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar altı asır hüküm süren klasik Türk şiiri de döneminin dil, kültür ve sanat anlayışlarından kesitler sunmaktadır. 20. yüzyılda Batı etkisiyle sosyal ve kültürel hayat, düşünce sistemi ve fikrî yapı değişmeye başlamış, Batı eksenli bir kültür ve edebiyat oluşmuştur. Bu yeni oluşumla beraber klasik edebiyat ürünlerinin anlaşılması zorlaşmıştır. Günümüzde klasik şiirin okuyucusuyla bağı kopma noktasına gelmiştir. Klasik Türk şiirinin günümüz insanınca daha iyi anlaşılabilmesi için klasik şiirin mana dünyasının izah edilmesi ihtiyacı hâsıl olmuştur. Bu ihtiyaca binaen alt yapısı Gazi Üniversitesi tarafından desteklenen TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü) divan şiirinin anlam dünyasını ortak bir platformda bir araya getirme amacıyla elektronik sözlük sistemi geliştirilmiştir. Amasyalı Nebzî Divanı'ndaki kelimelerin bağlamlı dizinlerinin hazırlanmasında bu sistem kullanılmıştır. Divandaki manzumeler şekil ve türlerine göre numaralandırılmış TEBDİZ'e yüklenmiştir. Yüklenen şiirlerdeki bütün kelimelerin, atasözlerinin, deyimlerin, kalıplaşmış ifadelerin, argo sözcüklerin, ayetlerin, hadislerin, dua ifadelerinin abecesel dökümü alınmış ve bunların bağlamsal anlamları saptanarak kelime ve kelime gruplarına tek tek mana verilmiştir. Amasyalı Nebzî Divanı'nın söz varlığı ortaya konularak dönemin kültürel unsurlarının şairin şiirlerine nasıl yansıdığı saptanmıştır. Bu şekilde özelde Nebzî'nin şiirlerinin genelde ise klasik Türk şiirinin anlaşılabilir kılınması amaçlanmıştır. Tez çalışmamız Giriş, Şairin Hayatı ve Edebî Kişiliği, Sözlük Çalışması, Sonuç ve Kaynakça bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin amacı, önemi, tezde uygulanacak yöntem izah edilmiştir. Birinci bölümde Nebzî'nin hayatı, edebi kişiliği ve eserleri yer almaktadır. İkinci bölümde Amasyalı Nebzî Divanı'nın Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü 'ne yer verilmiştir. Bu bölümde Divan`daki bütün kelimeler alfabetik olarak sıralanmış, her kelimeden sonra iki nokta konarak kelime ve kelime gruplarının bağlamsal manaları verilmiştir. Kelimelerin yer aldığı beyitler tanıkta gösterilmiş ve beyitler numaralarıyla birlikte verilmiştir. Sonuç bölümünde de çalışmanın neticesinde saptanan bilgi ve bulgular verilmiştir. En son bölümde de Kaynakça kısmına yer verilmiştir

Each literary work reflects the culture, beliefs, literary tastes and understanding of art of the period in which it was created. 13. from the century 19. classical Turkish poetry, which reigned for six centuries up to the century, also offers sections from the language, culture and art concepts of its period. 20. in the century, social and cultural life, thought system and intellectual structure started to change under the influence of the West, and a Western-oriented culture and literature were formed. With this new formation, it has become difficult to understand the classical literary products. Nowadays, the connection of classical poetry with its reader has reached the breaking point. In order for classical Turkish poetry to be better understood by modern people, there has been a need to explain the world of meaning of classical poetry. Based on this need, the electronic dictionary system has been developed in order to bring together the world of meaning of Deccan poetry on a common platform TEBDIZ (Contextual Index and Functional Dictionary of Historical and Literary Texts), the infrastructure of which is supported by Gazi University. This system was used in the preparation of contextual indexes of the poems in the Amasya Nebzi Divan. The poems on the divan were uploaded to the TABDIZ, numbered according to their shapes and types. A detailed breakdown of all the words, proverbs, idioms, stereotyped expressions, slang words, verses, hadiths, prayer expressions in the uploaded poems has been taken and their functional meanings have been determined and individual meanings have been given to the words and word groups. By revealing the existence of the Amasya Nebzi Divan's lyrics, it was determined how the cultural elements of the period were reflected in the poet's poems. In this way, Nebzi's poems in particular are intended to make classical Turkish poetry understandable in general. Our thesis study consists of Introduction, Poet's Life and Literary Personality, Dictionary Study, Conclusion and Bibliography sections. In the introduction section, the purpose of the thesis, its importance, the method to be applied in the thesis are explained. In the first part, Nebzi's life, literary personality and works are included. In the second part, the Contextual Index and Functional Dictionary of the Amasyali Nebzi Divan are included. In this section, all the words in the Divan are sorted alphabetically, two dots are placed after each word and the contextual meanings of the words and word groups are given. The couplets containing the words were shown in the witness and the couplets were given with their dog tags. In the conclusion section, the information and findings determined as a result of the study are given. In the last section, the Bibliography section is also included