Rus Kaynaklarına Göre Stroganov Ailesi Ve Sibirya’da Rus Hâkimiyeti

Abstract

Rusya’nın büyük bir dünya imparatorluğuna dönüşmesinde farklı kökenlerden gelen ve geniş Rusya coğrafyasına yayılan nüfuzlu ailelerin büyük rolü vardır. Bunların en önde gelenlerinden biri Tatar soylu olup zamanla Hıristiyanlığı kabul edip Slav/Ortodoks kültürü içerisinde Ruslaşan Stroganov ailesidir. Stroganovlar, Rusya’nın ticarî genişlemesine yaptıkları büyük katkıların yanı sıra bilhassa Kuzey Türklüğünü etkileyen faaliyetleriyle öne çıkmıştır. 1550’lerde IV. İvan’dan Kama ve Çusovaya nehirleri etrafındaki topraklar üzerinde imtiyaz alarak Batı Sibirya’da ilk Rus kale/şehirleri inşa eden Stroganovlar, bölgede Rus kolonizasyonunun başlamasının öncüleri oldular ve Sibirya’da müstakbel Rus işgaline zemin hazırladılar. Başta tuz, kürk olmak üzere birçok ticari emtianın üretim ve ticaretinin tekeli bu aileye bahşedildi. XVI. asırda İngilizler başta olmak üzere Rusya’nın Batılı devletlerle yapılan ticaretinin yegâne temsilcisi olan Stroganovlar, öte yandan ticari ağlarını Türkistan coğrafyasına kadar genişletmiştir. Stroganovlar, Batı Sibirya Türklüğünün siyasî temsilcisi Sibir Hanlığı’nın işgalinde anahtar rol oynamıştır. Volga atamanlarından Kozak Yermak Timofeyev ve yoldaşlarını Sibir’e davet ederek kendilerine tehdit oluşturmaya başlayan Sibir Hanlığı üzerine gönderdiler. Kadim Türk yurdu Sibir, ateşli silahlara sahip olan yağmacı Yermak ve adamları tarafından işgal edildi. Sibirya’nın kapılarını Ruslara açan Stroganovlar, bu zengin toprakları altın tepside Çar IV. İvan’a sundu. Takribi XVI. asırdan XX. asrın başına kadar bu ailenin üyeleri Rus siyasî, ticari ve kültürel hayatının önde gelen mensupları arasında yer almıştır. Bu çalışmada Batı Sibirya Türk Tarihi nokta-i nazarından hareketle Stroganov ailesinin bu coğrafyadaki faaliyetleri, Batı Sibirya Türklüğüne etkileri, bölgenin Ruslaştırılması, Sibirya’da Türk varlığının zayıflatılmasındaki rolleri, Stroganov ailesi tarihine hasredilmiş Rusça kaynaklar ve Sibirya’nın Ruslar tarafından işgaline odaklanan Rus kronikleri ve çarlık belgeleri temelinde ele alınmıştır.

In the transformation of Russia into a great world empire, powerful families from different origins and spreading over the vast Russian geography have a great role. One of the most prominent of these is the Stroganov family, whose Tatar origin accepted Christianity over time and became Russian within the Slavic / Orthodox culture. Stroganovs came to the fore with their great contribution to the commercial expansion of Russia, as well as their activities that affect Northern Turkishness. In the 1550s, Stroganovs who built the first Russian fortress / cities in Western Siberia by getting concession on the lands around the Kama and Chusovaya rivers from Ivan IV, were pioneers of Russian colonization in the region and paved the way for future Russian occupation in Siberia. The monopoly of the production and trade of many commercial commodities, especially salt and fur, was granted to this family. Stroganovs, the only representative of Russia's trade with Western states in the sixteenth century, especially the British, on the other hand expanded their commercial networks to the Turkistan geography. The Stroganovs played a key role in the occupation of the Siberian Khanate, the political representative of Western Siberian Turkishness. They invited Kozak Yermak Timofeyev, one of the Volga atamans, and his comrades to Sibir and sent them over the Sibir Khanate, which became a threat to them. The ancient Turkish homeland Sibir was occupied by the plunderer Yermak and his men, who had firearms. Stroganov, who opened the doors of Siberia to the Russians, presented these rich lands to the Tsar Ivan IV on a silver plate. From the sixteenth century to the beginning of the twentieth century, members of this family were among the leading members of the Russian political, commercial and cultural life. In this study, the Stroganov family's activities in Siberia, its effects on Western Siberian Turkishness, the Russification of the region, its roles in weakening the Turkish presence in Siberia were examined according to Russian sources devoted to the history of the Stroganov family, Russian chronicles and tsarist documents focusing on the invasion of Siberia by the Russians.