Eski Uygurcada Değerli Taş Terminoloji

Abstract

Değerli taşlar renkleri, yapıları ve doğada az bulunmalarından dolayı ilk insanlardan beri ilgi konusu olmuştur. Değerli taşlar farklı alanlarda insanlar tarafından kullanılmıştır. Değerli taşlar zenginler ve soylular için güç anlamında kullanılmasından ziyade sanat, şifa ve dini ritüeller gibi amaçlar için yararlanılmıştır. Eski Uygurca, 8. ila 13. yüzyıllar arasında Orta Asya'da Uygur Kağanlığı ve Uygur Devleti dönemlerinde kullanılan bir Türk diliydi. Bu dönemde, mücevherler, değerli taşlar ve madenler önemli ticari ve kültürel değerlere sahipti. Eski Uygurca yazılı belgeler, bu döneme ait değerli taşlarla ilgili bazı terimleri içerebilir. Eski Uygurların yeni din olan Budizm’in benimsenmesiyle değerli taşlar kendine ait bir kavram alanı oluşturmuştur. Eski Uygurcada yer alan değerli taş ve madenler mitolojik ve sembolik bir şekilde kullanılmıştır. Değerli taşlar ile ilgili çalışmalar yer almasına rağmen Eski Uygurcaya ait sözvarlığı çalışması rastlanamamıştır. Bu çalışmada Eski Uygurcaya ait metinler incelenmiştir. Çalışma, Eski Uygurca değerli taş ve madenler ile ilgili kelimeler tespit edilmiş ve Eski Uygurca metinlerinden alıntılarla örneklendirilmiştir. Eski Uygurcaya ait sözlüklerde yer alan değerli taşlar çalışmaya dahil edilmiştir. Tespit edilmiş kelimelerin metin içindeki kullanımı incelenmiştir. Tespit edilen değerli taş ve madenler terminolojik açıdan analiz edilmiştir.

Precious stones have been a subject of interest since the first people due to their colours, structures and rarity in nature. Precious stones have been used by people in different fields. Precious stones have been used for purposes such as art, healing and religious rituals, rather than being used in the sense of power for the rich and nobles. Old Uyghur was a Turkic language used during the periods of the Uyghur Khaganate and Uyghur State in Central Asia between the 8th and 13th centuries. During this period, jewellery, precious stones and metals had important commercial and cultural values. Old Uighur written documents may contain some terms related to precious stones from this period. With the adoption of the new religion of Buddhism by the Old Uighurs, precious stones formed a conceptual field of their own. Precious stones and metals in Old Uighur were used in a mythological and symbolic way. Although there are some studies on precious stones, there is no study on the vocabulary of Old Uyghur. In this study, texts of Old Uyghur were analysed. In this study, Old Uyghur words related to precious stones and metals were identified and exemplified with quotations from Old Uyghur texts. The precious stones in the dictionaries of Old Uyghur were included in the study. The usage of the identified words in the text was analysed. The identified precious stones and minerals were analysed terminologically.