XIX. Yüzyılda Batı Karadeniz’de Tekne Ustaları

Abstract

Karadeniz Bölgesi’nin yerleşim tarihi sürecinde farklı milletlerin egemenliğinde kalması ve bölgenin zaman içinde aldığı göç, kültürel çeşitliliğin önemli sebeplerindendir. Ormanlık alanların bolluğu halk kültürünün mühim bir parçası olan deniz araçları yapımı ve denizcilikle ilgili mesleklerin kıyı geleneği haline gelmesini sağlamıştır. Karadeniz Bölgesi’nde ahşap deniz araçları, özellikle kara yolunun gelişmediği dönemlerde önemli ulaşım aracı olarak kabul edilmiş, ayrıca balıkçılık ve ticaret de büyük ölçüde yine bunlarla sağlanmıştır. Bölgede çok eski tarihlerden beri var olan denizcilik faaliyetleri, Osmanlılar Döneminde de devam etmiştir. Bir taraftan denizcilikte çalışanlar yetişirken, diğer taraftan gezinti sandalları, balıkçı tekneleri, hatta yük ve savaş gemileri inşa edilmiştir. Osmanlı Döneminde, bölgede yapılan gemi/kayık türleri üzerine birçok çalışma bulunmakla birlikte, sivil denizcilikle meşgul olan esnaf gruplarına dair çalışmalar sınırlı ölçüde olup bu hususla ilgili araştırmaların daha ziyade mesleğin teknik yöntemlerini incelediği görülmektedir. Denizcilik ve deniz araçları yapımı alanında çalışanların özellikle etnik kimlikleri üzerine yapılan tartışmalar, bizlerde oluşan merakın bir yansıması olarak bu çalışmayı ortaya çıkarmıştır. Tezimize kaynaklık eden arşiv verilerinden tespit edebildiğimiz sonuç, Müslümanların bilinen durumun aksine deniz araçları inşasında hatırı sayılır bir yeri olduğudur. Denizcilikte ise büyük oranda Karadeniz gemiciliğinin hakimidirler.

The fact that the Black Sea Region remained under the sovereignty of different nations during the settlement period and immigration to the region over ages are important reasons for cultural diversity. The abundance of forested areas has made the craftsmanship and maritime-related professions become a part of the folk culture of coastal areas. In the Black Sea Region, wooden boats were accepted as an important means of transportation especially in the periods when the roadways was not developed, and fishing and trade were also largely provided by them. Maritime activities, which have existed in the region since ancient times, continued in the Ottoman Period. On the one hand, employees in maritime were trained, on the other hand, recreational boats, fishing boats, even cargo and warships were built. Although there are many studies on ship and boat types in the region throughout Ottoman period, studies on artisans engaged in civilian maritime activities are limited, and it is seen that studies on this issue mostly examine the technical methods of the profession. The discussions on the ethnic identities of those working in the field of maritime and marine craft have revealed this study as a reflection of our curiosity. The conclusion we determined from the archival data, which is the source of our thesis, is that, contrary to the known situation, Muslims have a considerable place in the construction of sea vehicles and in maritime activities, they mostly dominated the Black Sea shipping.