Türkiye Türkçesinde İslmlerin Fiillerle Kurduğu Eşdizimler (I-Ö Maddeleri Örneği)

Abstract

Eşdizimlilik, bazı sözcüklerin hiçbir dil bilgisel ve anlamsal sınırlılığı olmamasına rağmen bileşen unsurlarının değiştirimi keyfi olarak kısıtlanan, bileşenlerinin karşılıklı olarak birbirini gerektirdiği ve sınırlı sözcük setleriyle kullanıldığı sözcük birleşmesi türüdür. Araştırmaya konu olan eşdizimli sözcükler tanımdan da anlaşıldığı gibi bu özellikleri ile diğer sözcük birleşmelerinden ayrılır. Eşdizimlilik belirlenirken derlem bilimin verileri kullanılır. Çalışmada eşdizimli sözcükleri belirlemede Türkçenin Ulusal Derlemi'nden (TUD) yararlanılmıştır. Derlemden elde edilen veriler dil bilgisel biçimlenmişlik, genelleşme, anlamsal açıklık ve kapalılık, değiştirebilirlik ve anlamsal birlik ve güdüleme ölçütlerine göre diğer sözcük birleşmelerinden (deyim, atasözü, kalıp ifade, birleşik sözcük vb.) ayırt edilmiştir. Eşdizimli sözcükleri diğer sözcük birleşmelerinden ayırt etmek için anlamsal açıklık ve kapalılık, değiştirebilirlik ölçütleri kullanılabilir. Diğer ölçütler bütün sözcük birleşmeleri için geçerlidir. Dilbilimi alanında tartışma konusu olan eşdizimliliğin sözcük birimi mi ya da sözcük biçimi mi arasında gerçekleştiğine karar verilerek Türkçe Sözlük'te madde başı olan (I-Ö) harfleri ile başlayan isimlerin fiillerle kurduğu eşdizimler tespit edilerek üçüncü bölümde listelenmiştir.

Collocation is a type of word merger in which some words have no linguistic and semantic limitation, but the exchange of component elements is arbitrarily restricted, and their components require each other and are used with limited sets of words. As can be understood from the definition of the synonym of the subject of the research with these features are separated from other word combinations. The data of collection science is used when determining collocations. In the study, Turkish National Corpus (TUD) was used to determine collocative words. In total, the use of nine thousand eight hundred and sixty names with verbs has been examined in the collection. The data obtained from the collection were differentiated from other word combinations (idioms, proverbs, phrase expressions, compound words etc.) by taking various criteria as criteria. The data obtained from the collection were differentiated from other word combinations (idioms, proverbs, phrase expressions, compound words, etc.) according to the criteria of grammatical shaping, generalization, semantic openness and closeness, changeability and semantic unity and motivation. Semantic openness and closedness, interchangeability criteria can be used to distinguish syntactic words from other word combinations. Other criteria apply to all word combinations. By deciding whether collocation is the word unit or word format of the linguistics subject of discussion, the collocations established by the verbs formed by the names beginning with the letters (I-Ö) in Turkish Dictionary are determined and listed in the third section.