Ortaokul Matematik Öğretmenlerinin Öğretimsel Yaratıcılığa İlişkin Görüş ve Uygulamalarının İncelenmesi

Abstract

Bu tez çalışmasında ortaokul matematik öğretmenlerinin öğretimsel yaratıcılığa ilişkin görüş ve uygulamalarının incelenmesi ve bu görüşler ile sınıf içi uygulamaların ne derece örtüştüğünün ortaya konması amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu oluşturan ve 2022-2023 öğretim yılında Doğu Anadolu Bölgesi’nde görev yapmakta olan 4 ortaokul matematik öğretmeni, amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. İlk aşamada yüz yüze görüşme yoluyla öğretmenlerin öğretimsel yaratıcılığa ilişkin görüşleri alınmıştır. Ikinci aşamada her bir öğretmenin seçili üçer dersi takip edilerek video ve ses kaydı altına alınmış, ardından öğretimsel yaratıcılık üzerine bilgilendirme yapılarak öğretmenlerden yaratıcı öğretime dayalı bir ders planı oluşturmaları istenmiş ve bu birer ders de kayıt altına alınmıştır. Tüm aşamalarda öğretmenlerle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiş, görüşmeler ders gözlemleri ile desteklenmiştir. Veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma verileri, öğretimsel yaratıcılığın bileşenleri olarak kabul edilen esneklik, özgünlük ve detaylandırma bileşenleri açısından ayrı ayrı incelenmiştir. Araştırma bulguları, öğretmenlerin görüş ve uygulamalarında öğretimsel yaratıcılık bileşenlerinde esneklik bileşeni açısından en fazla matematiksel kavramlar ve disiplinler arası ilişkilendirmeye ve özgünlük bileşeni açısından en fazla öğrenci keşiflerine yer vermeye değindiklerini ve derslerinde uyguladıklarını ortaya koymuştur. Öte yandan detaylandırma bileşenine hem görüşmelerde hem de uygulamalarda çok az yer verildiği belirlenmiştir. Öğretmenlerin öğretimsel yaratıcılığa ilişkin görüş ve uygulamalarının yeterince örtüşmediği görülmüştür. Öğretmenlerin öğretimsel yaratıcılıkla ilgili görüşlerinde yer verdikleri bazı uygulamalara derslerinde yer vermedikleri ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin görüşmelerde yer vermeyip derslerinde ortaya koydukları uygulamalar da olmuştur. Özellikle öğretimsel yaratıcılıkla ilgili bilgilendirme yapıldıktan sonra gözlemlenen son derste öğretmenlerden maksimum düzeyde yaratıcı olmaları beklense de diğer ders gözlemlerinde olduğu gibi burada da çok az yaratıcı uygulamaya rastlanmıştır. Öğretmenler öğretimsel yaratıcılığı olumsuz etkileyen zaman, öğrenci motivasyonu, müfredat yoğunluğu gibi faktörlerden de bahsetmişlerdir. Araştırma bulguları alanyazın ışığında tartışılmıştır.

The aim of this study was to examine the views and practices of middle school mathematics teachers regarding instructional creativity and to determine the extent of alignment between these views and in-class applications. The case study design, one of the qualitative research designs, was used in the research. Four middle school mathematics teachers working in the Eastern Anatolia Region in the 2022-2023 academic year, who constitute the study group of the research, were determined by purposive sampling method. In the first stage, teachers' views on instructional creativity were obtained through face-to- face interviews. In the second stage, each teacher's selected three lessons were observed, and recorded in video and audio format. Subsequently, the teachers were provided with information about instructional creativity, and they were asked to create a lesson plan based on creative teaching. Each of these lessons was then recorded as well. Semi-structured interviews were held with teachers at all stages, and the interviews were supported by lesson observations. The research data was analyzed using content analysis. The data was examined separately in terms of flexibility, originality and elaboration, which are considered as components of instructional creativity. The research findings revealed that the teachers mostly mentioned and applied connecting mathematical concepts and inter disciplines in terms of flexibility component and mentioned student discoveries in terms of originality component in their views and practices. On the other hand, it was determined that the elaboration component was given very little place both in the interviews and in the applications. It has been observed that there were differences in terms of teachers' views and practices regarding instructional creativity. It has been revealed that teachers did not include some practices in their views on instructional creativity. There were also practices that the teachers did not include in the interviews and put forward in their lessons. Although teachers were expected to be creative at the maximum level in the last lesson observed, especially after being informed about instructional creativity, very few creative practices were found here, as in other lesson observations. Teachers also mentioned factors such as time, student motivation, and curriculum workload that negatively affect instructional creativity. The findings of the study were discussed in the light of the literature.