Hanefî ve Hanbelî Ekollerinde Boşama Hukuku

Abstract

Çeşitli sebeplerle aile birliğine son vermek, neslin devamı ve birlikte yaşamak amacıyla kurulan aile müessesesi gibi insanlık tarihi kadar eskidir. Öte yandan gerek ailenin teşkili gerekse nihayete ermesi her daim ve her toplumda hukukun konusu olmuştur. Psikolojik ve sosyal boyutları dikkate alındığında öyle görünüyor ki aile birliğinin sona erdirilmesinin ehemmiyeti bir kat daha fazladır. Bu durum sebebiyle boşama Anglosakson, Kara Avrupası ve Sosyalist hukuk sistemleri gibi hukukçular tarafından özgün bir hukuk sistemi olarak değerlendirilen İslam hukukunun da ele aldığı meseleler arasında yer almaktadır. İslam hukuk sistemi içerisinde metodolojik farklılıkları haiz farklı ekoller mevcuttur. Ayrıca asırlar boyu Müslüman hukuk bilginlerinin yaptıkları katkılar neticesinde her bir ekole ait oldukça zengin bir literatür meydana gelmiştir. Dolayısıyla birçok konu gibi boşama meselesi de her bir alt ekolde etraflıca ele alınmıştır. Literatürdeki zenginliğin çalışmanın tüm ekoller bazında hakkıyla incelenmesine engel teşkil edeceği aşikardır. Bu sebeple çalışma boşama konusunu ekol bazında incelemekte, bunu yaparken meseleyi farklı metodolojik yaklaşımları esas alan Hanefî ve Hanbelî mezhepleri temelinde ele almaktadır. Boşama konusu çalışmada Hanefî ve Hanbeli ekollerinde mümkün mertebe tüm yönleriyle ele alınmaya çalışılmıştır. Öte yandan Medeni hukukun konuya yaklaşımı da gözardı edilmemiştir. Fakat kendilerine ait hususiyetleri sebebiyle boşamanın İslam hukukundaki tüm veçhelerinin medeni hukukumuzda yer alması beklenemez. Bu sebeple çalışmada medeni hukuka her iki hukukun muhteva bakımından kesiştikleri noktalarda değinilmiştir. Dolayısıyla çalışmada bir taraftan Hanefî ve Hanbelî hukuk ekollerinin boşama konusundaki yaklaşımları ele alınıp birbiri ile karşılaştırma imkanı elde edilecek, diğer yandan her birinin pozitif hukuk ile ortak ve ayrışan yönleri müşahede edilebilecektir.

To end the unity of the family for a variety of reasons, like to build family to live together and sustain generation, is as old as the history of humanity. On the other hand, both of to marry and divorce is has been the subject of law in every society and every time. Considering the psychological and social dimensions, it seems that the importance of divorce is one fold higher than the other. Because of this situation, divorce is among the issues that Islamic law, which is considered as an original legal system by lawyers such as Anglo-Saxon, Black Europe and Socialist legal systems. There are different schools with methodological differences within the Islamic legal system. In addition, as a result of contributions made by Muslim law scholars for centuries, a very rich literature of each school has occurred. Hence, the issue of divorce, like many issues, has been thoroughly elaborated in each sub-school. It is obvious that the richness in the literature will prevent the study of the study on the basis of the whole school. For this reason, the study examines the issue of divorce on the basis of the school. In doing so, it is focus on divorcing on the basis of the Hanafi and Hanbali sects, which are based on different methodological approaches. in this study the subject of divorce has been tried to be examined in Hanafi and Hanbali schools in all aspects as much as possible. On the other hand, the approach of civil law to the issue has not been ignored. However, due to their particular characteristics, all aspects of divorce in Islamic law cannot be expected to be included in our civil law. For this reason, in the study, civil law is mentioned at the points where both law intersect in terms of content. Therefore, in the study, the approaches of the Hanafi and Hanbali law schools on divorce will be discussed and the opportunity to compare with each other will be obtained. On the other hand, the common and differentiating aspects of each with current law can be observed.