Din-Bilim İlişkisi Bağlamında Ernest Renan’ın İddiaları ve Dinî Temeller Açısından Tahlili (Namık Kemal Örneği)

Abstract

Ernest Renan’ın 1883 tarihinde Sorbon Üniversitesinde “İslâm ve Bilim” başlığı ile vermiş olduğu konferansa ilişkin pek çok eleştiri ve reddiye yayınları yapılagelmiştir. Renan’a reddiye yayınlamış olan yazarlar arasında Osmanlı aydınlarından Namık Kemal de yer almaktadır. Konferanstan üç ay sonra Namık Kemal “Renan Müdâfaanâmesi” risalesine başlamış ve dört ayda araştırmasını tamamlamıştır. Midilli Adası’nda kısıtlı imkânlar dahilinde fakat büyük bir heves ile başlamış olduğu araştırmasını sipariş verdiği kitapları elde edemediği için istediği düzeye getiremediği gerekçesiyle yayınlamamıştır. “Renan Müdâfaanâmesi” isimli makale, ilk kez yazarının vefatından (öl. 1888) yirmi sene sonra yayımlanabilmiş ve sonrasında başka baskıları da yapılmıştır. Reddiyede, Renan’ın iddialarından yola çıkarak İslâm dininin bilime mani olmadığını ve Renan benzeri oryantalistlerin Müslümanlar ve İslâm’a yönelik yeterli derecede bilgiye sahip olmadıklarını ifade etmiştir. Renan’ın İslâm ve felsefe ilişkisi, Müslüman ve Arapların bağnaz ve cahil oldukları gibi iddialarına Hıristiyanlıktan ve İslâm’dan mukayeseli örnekler ile yanıtlar vermiştir. Müdâfaanâme, tarafların uzman olduğu alanların farklı olması ve kısıtlı imkânlar ile yazılmış olması gibi nedenlerle Renan’a net bir cevap olamamış olsa da bilhassa Türkiye’de ilgi görmüştür. Bu çalışmada Renan’ın iddiaları din-bilim ilişkisi bağlamında Namık Kemal’in reddiyesi esas alınarak tahlil edilmiştir. Çalışmanın giriş kısmında Namık Kemal ve Renan’ın hayatları, eserleri ve dünya görüşleri ele alınmıştır. Birinci bölümde oryantalizm ve din-bilim ilişkisinin kavramsal çerçevesine yer verilmiştir. İkinci bölümde Renan’ın iddiaları ve Namık Kemal’in Müdaâfanâmesi maddeler halinde ele alınarak din-bilim ilişkisi açısından âyet ve hadisler ışığında tahlîl edilmeye çalışılmıştır.

Many critical and denial publications have been made regarding the conference titled "Islam and Science" given by Ernest Renan at the Sorbonne University in 1883. Namık Kemal, an Ottoman intellectual, is among the authors who published a refusal to Renan. Three months after the conference, Namık Kemal started the "Renan Müdâfaanâmesi" pamphlet and completed his research in 4 months. He did not publish his research, which he started on the island of Lesbos with limited means but with great enthusiasm, on the grounds that he could not bring the books he ordered to the level he wanted. The article named “Renan Müdâfaanâmesi” was published for the first time 20 years after the death of its author (died, 1888) and other editions were published afterwards. Generally, based on Renan's claims, he stated that the religion of Islam does not prevent science and that orientalists like Renan do not have sufficient knowledge about Muslims and Islam. In the refusal, Renan responded to the claims of the relationship between Islam and philosophy, that Muslims and Arabs are bigoted and ignorant, with comparative examples from Christianity and Islam. Although there was no clear answer to Renan, due to reasons such as the different areas in which the parties are experts and the fact that it was written with limited opportunities, Müdafaanâme attracted particular attention in Turkey. In this study, Renan's claims are analyzed based on Namık Kemal's refusal in the context of religion-science relationship. In the introduction part of the study, the lives, works and world views of Namık Kemal and Renan are discussed. In the first part, the conceptual framework of the relationship between orientalism and religion-science is given. In the second part, Renan's claims and Namık Kemal's Müdaâfanâme are handled as items and tried to be analyzed in the light of verses and hadiths in terms of religion-science relationship.