Burnaşev’in Notlarıyla Yunus Hoca Döneminde Taşkent

Abstract

Türkistan coğrafyasının merkezinde bulunan Taşkent şehri, yüzyıllar boyunca değişik etnik gruplara ev sahipliği yapmıştır. Türklerin Taşkent şehrinde görülmesi, M.Ö. dönemlere kadar gitmektedir. XVIII. yüzyılın sonlarında siyasi çatışmaların etkisiyle birçok küçük yönetim birimine ayrılan şehir, çevresinde bulunan devletlerin dikkatini çekmiştir. Fakat Yunus Hoca gibi güçlü bir siyasi otoritenin yönetimi ele almasıyla şehir her açıdan gelişmiştir. Dış tehditlerden çekinen ve bunun için hazırlık yapan Yunus Hoca, Taşkent Hanlığı sınırları içerisinde bulunan topraklarda maden aramayı düşünmüştür. Bu konuda, teknolojik açıdan üstün olan Rusya’dan yardım istemiştir. Teklifi geri çevirmeyen Rusya, Taşkent’e üç kez elçilik göreviyle maden mühendisleri göndermiştir. Buhara Hanlığı’nın engellemelerinden dolayı ilk ikisinde başarılı olunamasa da 1800’de Burnaşev ve heyeti tarafından gerçekleştirilen üçüncü yolculuk başarıya ulaşmıştır. Bu heyet, Taşkent’e giden yolların durumu, siyasi otoriteleri, su kaynakları, askeri gücü, yaşam şekilleri gibi konularda bilgi sahibi olmakla görevlendirilmişti. Kazak bozkırlarından geçen heyet, Kazaklar ile ilgili önemli bilgiler vermektedir. Aynı zamanda Taşkent şehrinin bu tarihlerdeki yapısını her yönüyle ele alan bir seyahatname de ortaya çıkmıştır. Çalışma konusu olarak belirlediğimiz Burnaşev’in notları ve değerlendirilmesi, özelde Taşkent’in genelde de Türkistan’ın tarihi ile ilgili bilinmeyenleri ortaya çıkarması açısından önemlidir.

The city of Tashkent, located in the center of Turkestan geography, has been home to different ethnic groups for centuries. The sight of the Turks in Tashkent goes back to pre-milestone periods. At the end of the 18th century, the city, which was divided into many small administrative units under the influence of political conflicts, attracted the attention of the surrounding states. However, the city developed in every respect with a strong political authority like Yunus Hodja (Hoca) taking over the administration. Yunus Hodja, who was afraid of external threats and made preparations for this, thought to look for minerals in the territory of Tashkent Khanate. He sought help from Russia, which was technologically superior. Russia, which did not refuse the proposal, sent a team of mining engineers to the Tashkent’e three times as an ambassador. Although it was not successful in the first two due to the obstacles of the Bukhara Khanate, the third trip by Burnashev and his delegation was successful in 1800. The delegation was also tasked with investigating the state of the roads to Tashkent, the political authorities on this road, their water resources, military power, way of life. The delegation passing through the Kazakh steppes provides important information about the Kazakhs. At the same time, a travelogue has emerged that covers every aspect of the structure of Tashkent at that time. The notes and evaluation of Burnashev, which we have identified as the subject of the study, are important in terms of revealing unknowns about Tashkent history in private sense and Turkestan history in general.