Mehmet Ata Bey Siyasi Hayatı ve Fikirleri (1882- 1933)

Abstract

Çalışmamızda, Osmanlı Devleti’nin son dönemine ve modern Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temellerinin atıldığı sürece şahitlik etmiş ve siyasi yaşamı yakın tarihimizin aydınlatılması açısından mühim derecede önem arz eden Mehmet Ata Bey’in siyasi faaliyetleri, fikirleri değerlendirilmeye çalışılmıştır. Mehmet Ata Bey’in, 1 Eylül 1908 tarihinde ilk olarak Ürgüp Kaymakamlığına atanması ile başlayan memuriyet hayatı, 1910-1916 yılları arasında Karaağaç, Aziziye ve Karaman Kaymakamlıkları görevleri ile devam etmiş, bu görevlerini Yozgat ve Maraş Mutasarrıflıkları izlemiştir. Mehmet Ata Bey, Osmanlı Mebusan Meclisi’nin dördüncü dönemi için yapılan seçimlerde Niğde mebusu olarak seçilmiştir. Mebusan Meclisi’nin dağılması üzerine Heyeti Temsiliye’nin genelgesi üzerine, Ankara’ya gelerek, 3 Temmuz 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne katılmıştır. İlk Meclis’te Divan Kâtipliğine seçilen Mehmet Ata Bey ayrıca İçişleri, Bütçe, Maliye Komisyonlarında ve Memurin Muhakematı Tetkik Kurulu’nda görevler almıştır. Mehmet Ata Bey, 21 Nisan 1921 ve 19 Mayıs 1921 tarihlerinde yapılan oylamalar sonucu Meclisin 1. döneminde iki kez Dâhiliye Vekilliği’ne seçilmiştir. 26 Ocak 1922’de Harp Encümeni kararıyla ordu geri hizmetlerine gözetim ve yardım için kurulan Meclis Heyeti’nde görevlendirilmiştir. Fethi Bey’in izinle Meclisten ayrılması üzerine 10 Temmuz 1922 tarihinden 18 Eylül 1922 tarihine kadar Dâhiliye Vekâleti görevini geçici vekil olarak yürütmüştür. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 2. ve 3. dönemlerinde tekrar Niğde mebusu seçilen Mehmet Ata Bey, 18 Mart 1933 tarihinde vefat etmiştir. Çalışmanın hazırlanması sırasında, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel İdare Kurulu Kararları, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi ve TBMM Arşivlerinden istifade edilmiştir. Ayrıca TBMM kayıtlarından, dönemin süreli yayınlarından, telif ve tetkik eserlerden de yararlanılmıştır.

In this thesis, the political services and ideas of Mehmet Ata Bey, whose political life has utmost importance to enlighten our history because he witnessed the periods of decline of Ottoman Empire and foundation of Turkish Republic, were interpreted. The civil servant life of Mehmet Ata Bey began on September 1, 1908 when he was appointed as the district governor of Ürgüp. He was then appointed as district governors of Karaağaç, Aziziye and Karaman between the years 1910 and 1916. He joined Turkish Grand National Assembly in Ankara on 3 July 1920 after the Ottoman Parliament was dispersed. Mehmet Ata Bey was the council secretary of the First Assembly. Mehmet Ata Bey was selected as minister of interior affairs two times in the first period of the assembly after the votings of 21 April, 19 May 1921. On 26 January 1922, he was charged in Assembly Committee, which was founded to supervise and help deployed-in garrison by Military Council decision. He again became the minister of internal affairs temporarily from 10 July 1922 to 18 September 1922 as Fethi Bey left his duty by courtesy of the Assembly. Mehmet Ata Bey, who was elected as Niğde MP again in the second and third period of Turkish Grand National Assembly, passed away on 18 March 1933. In this study, State Archives of the Prime Ministry and Turkish Grand National Assembly Archives were used besides with the Turkish Grand National Assembly Records, periodicals and the copyrighted works of the period.