Kutadgu Bilig’de Ünlem Grupları ve Yapısı

Abstract

Türk edebiyatının en önemli eserlerinin başında gösterilen Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib tarafından kaleme alınmış ve Türk-İslam edebiyatı çevresinde yazılmış olan ilk eserdir. Bu öneminden dolayı eser üzerine sayısız çalışma yapılmış ve bu önemini günümüzde de sürdürmeye devam etmiştir. Karahanlı Türkçesi ile yazılan Kutadgu Bilig, Türklerin İslamiyet’i kabul etmesi ile birlikte yeni bir kültür çevresi yaratmış, eserler bu kültür çevresinde kaleme alınmıştır. Kutadgu Bilig’in, birçok ilki bünyesinde barındırması sebebiyle Türk dili ve edebiyatı sahasında araştırılan eserlerin başında gelir. Yine eserin önemli bir tarafı eserde ay, aya ve ya ünlemleri ile oluşturulmuş ünlem gruplarının çok fazla kullanılmış olmasıdır. Eser’in alegorik bir niteliğe sahip olması ve duygu yoğunluğunun okuyucuya hissettirilebilmesi, bu ünlem grupları vasıtasıyla meydana gelmiştir. Bilindiği gibi ünlemler acıma, sevinç, şaşırma, korku gibi duyguları dışa yansıtmaya yarayan yapılardan oluşmaktadır. Ayrıca ünlemler, insanların heyecanlarını dışa vurmalarını sağlayarak sözlü iletişim ortamında da önemli bir vazife teşkil etmektedir. Kutadgu Bilig’de kullanılan ünlemlere dayalı olarak oluşturulmuş ünlem grupları da kendi içerisinde çeşitli kelime gruplarından oluşmuştur. Bu çalışmada, ünlem grupları ve ünlem gruplarının içinde yer alan ilk kelime grubu tespit edilmeye çalışılmıştır. Böylelikle ünlem grubunu oluşturan ilk kelime gruplarının hangi kelime gruplarından oluştuğu gösterilmeye çalışılmıştır. Ayrıca ünlem grubunu oluşturan ünlemler, kendi içinde gruplandırılmış ve her ünlem ile oluşturulmuş kelime grubu tespit edilerek gösterilmiştir.

Kutadgu Bilig, whish is one of the most important works of Turkish literature, is the first work written by Yusuf Has Hacib and written around TurkishIslamic literature. Due to this importance, numerous studies have been carried out on the work and this importance has continued to continue today. Kutadgu Bilig, written in Karahanlı Turkish, created a new cultural environment with the acceptance of Islam by the Turks and artifacts were taken around this culture. Kutadgu Bilig is one of the most studied works of Turkish language and literatüre due to its presence in many provinces. An important aspect of the work is that the groups of exclamations formed by the ay, aya and ya exclamations on the work were used too much. The fact that the work possesses an allegorical quality and that emotion intensity can be felt by the reader has come to fruition through these groups of exclamations. As it is known, exclamations consist of constructs that reflect the feelings like pity, joy, surprise, fear. In addition, exclamations are an impotant task in the verbal communication environment by allowing people to excite their excitement. The groups of exclamations built on Kutadgu Bilig’s fame are also made up of various groups of words. In this study, the first group of words in the exclamation and exclamation groups was tried to be determined. Thus, it was tried to show which word groups forming the exclamation group consisted of. In addition, the exclamations forming the exclamation point group are identified by grouping the words formed by each exlamation point.