Divanü Lugati’t-Türk ve Codex Cumanicus’taki Halk Edebiyatı Unsurları

Abstract

Türk dilinin en önemli kaynak eserlerinden olup Türk boylarından derlenen dil malzemesi ile dönemin Türkçesine ışık tutan Divanü Lugati’t-Türk ve Orta Türkçe döneminin dil yadigarı, gerek dil malzemesi gerekse folklorik unsurlar açısından Türk dilinin miras eserlerinden Codex Cumanicus, Batılı ve Türkiyeli Türkologların her zaman ilgisini çekmiş ve çeşitli yönlerden pek çok kez incelenmiştir. Bünyesinde önemli dil malzemelerini barındırmakla beraberinde Türk kültürünün ve edebiyatının birlikteliğini sergileyen halk edebiyatı unsurlarını da taşıması bakımından bu iki eser önemlidir. Şüphesiz bu doğrultuda hazırlanan bilimsel çalışmalar azımsanamayacak sayıdadır. Türkoloji çalışmaları son yıllarda tarihî-tarihî, tarihî-çağdaş, çağdaş-çağdaş dönem Türkçelerinin ve eserlerinin karşılaştırmalı çalışmaları ile daha perspektif bir yöne doğru ilerlemektedir. Bu bakış açısıyla çalışmamızda, Divanü Lugati’t-Türk ve Codex Cumanicus eserleri hakkında bilgiler verilmiş ve çalışmanın ana bölümünü bu eserlerde yer alan halk edebiyatı unsurlarının tespiti oluşturmuştur. Ortaya konulan bu unsurlar, eserlerde geçen sayfa numaraları da belirtilmek suretiyle alfabetik sıralandırma ölçütüyle yer verilmiş ve yine bu malzemeler Türkiye Türkçesi karşılıkları ile verilmiştir. Daha sonra Değerlendirme başlığı altında bu bulgular halk edebiyatı değerleri açısından değerlendirilmiştir. Çalışmanın ortaya çıkmasında şüphesiz en önemli kaynak Divanü Lugati’t-Türk ve Codex Cumanicus eserlerinin bizzat kendileri olmuş bunun yanı sıra yine konuyla ilgili değerli çalışmalar da kaynaklık etmiştir.

Divani Lügatı̇'t Türk, one of the most important sources of Turkish language, elucidates the Turkish of its time with language material collected from Turkish clans, and Codex Cummanicus, commemorative of Middle Turkic, is one of the heritage works of Turkish language in terms of both language materials and folkloric elements. These works have always attracted the attention of Western and Turkish turcologists, and has been examined many times in various ways. These two works are important because they contain prominent language materials and carry elements of folk literature that demonstrate the unity of the Turkish culture and literature. There are, of course, a substantial number of scientific studies prepared on this issue. Turcology studies in recent years are moving in a more perspective direction in which comparison of the language and works of historical-historical, historical-modern and modernmodern periods are done. From this point of view, the main part of this study comprises folk literature elements in Divani Lügatı̇'t Türk and Codex Cummanicus, and it also contains more general information on these works. Examined elements are given in alphabetical order along with page numbers and modern Turkish equivalents. Under the title of Assessment these findings are evaluated with respect to folk literature values. Besides the primary resources, Divani Lügatı̇'t-Türk and Codex Cummanicus, this study is also benefited from some other valuable works.,