Molla Münir Hadiyev’in Başkurt Tarihi Adlı Eserinin Çeviri ve İncelenmesi

Abstract

Başkurtlar, Rusya Devleti’ne dâhil olmadan önce İdil-Ural bölgesinde kendi kadim topraklarında Kazan Hanlığı’na tabi olarak yaşıyorlardı. Kazan Hanlığı’nın yıkılmasından ve Başkurt topraklarının Ruslar tarafından işgalinden sonra Ural bozkırlarına çeşitli milletler yerleşmeye başladı. Bunlar arasında Rus bozkırlarından kaçan İdil-Ural halkları; Mişerler, Tatarlar, Çirmiş ve Çuvaşlar’ın ardından Rus halkları da yer alıyordu. Bu durum Başkurtlar arasında büyük huzursuzluklara sebebiyet verdi. Rusların bu bölgede izlediği asimilasyon ve sindirme politikaları asırlarca sürecek olan Başkurt isyanlarının fitilini ateşledi. Rusya’ya karşı sürdürülen sayısız bağımsızlık mücadelesi Rusya tarafından kanlı bir biçimde bastırıldı. Rusya Müslümanları arasında XX. yüzyılın başlarında ilmi ve kültürel faaliyet alanlarında büyük bir ilerleme yaşandı. Asırlardır devam eden Rus emperyalizminin bıraktığı derin izlerin ardından kendi dini ve milli meselelerini araştırmaya ve sorgulamaya başlayan Tatar aydınları, Şehabeddin Mercani, İsmail Gaspıralı, Rızaeddin Fahreddin ve daha birçok yenilikçi din ve fikir adamının açtığı yolu takip ederek ilim, kültür ve medeniyet sahasında önemli eserler ortaya koydular. Tarih ve medeniyet alanında bu çizgide eserler ortaya koyan aydınlardan biri de Hadiyev’dir. Molla Münir Hadiyev’in Başkurt Tarihi adlı eseri bu dönemde kaleme alındı. Hadiyev eserinde Başkurtları en eski devrinden alarak 19. yüzyıla kadar Başkurt tarihini, Başkurtların menşeini, yaşadığı bölgeleri, örf ve adetlerini, inançlarını, Başkurt Ülkesi’nin Ruslar tarafından işgalini ve Ruslara karşı iki yüz yılı aşkın devam eden Başkurt isyanlarını ele almıştır.