Servet-i Fünûn Şiirinde Deniz Temalı Şiirlerin Psikanalitik İncelenmesi

Abstract

Servet-i Fünûn dönemi Türk edebiyatında tabiat şiirleri arasında yer alan deniz, manzumelerde etkin bir rol oynamaktadır. Deniz, hem mekânsal algıda hem de düşünce ekseninde bireyin psikolojisiyle ilşkilidir. Deniz şiirlerde reel bir mekân olarak değil seyreden kişinin ruh haline göre farklı boyutlarda yer almaktadır. Böylece Servet-i Fünûn şiirinde deniz, etkin olarak şairlerin ruh haliyle özdeşleşmiştir. Daha çok tabiat karşısında düş kurmada oldukça elverişli olan deniz, arzunun da bir yansıması olarak ruhsal yapısının derinliklerinde anlatıcı öznenin dertlerine ortak olmuştur. Bu noktada şiirlerde deniz gerek durgun oluşu gerekse şiddetli oluşu şairin içinde bulunduğu ruh halinin birer yansıması olarak verilir. Bu çalışmada Servet-i Fünûn'da deniz temalı şiirlerin mekânsal algısı, psikanalitik bir çerçeve dâhilinde açıklanmıştır. Çağrışım alanı oldukça geniş olan deniz, doğrudan doğruya imgesel boyutta bir kimlik kazanmıştır. Şiirlerde deniz, bazen bir sevgili bazen bir annedir. Ruh bilimsel etkenlerce su imgesi, yeniden doğuşun sembolü olan anne karnına dönüşün simgesidir. Denize dıştan, yüzeyden bakıldığında renginin çağrışımıyla hayalî temsil etmektedir. Bu yönüyle bir kaçma bir sığınma mekânı olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışmada deniz hem gerçek hem de mecazi anlamıyla psikanalitik bağlamda değerlendirilmiştir.

The sea which is among the poems of the nature in the Servet-i Fünûn period of Turkish Literature plays an active role in the poetry. The sea is connected with the individual's psychology in both the spatial perception and the direction of thought. The sea appear in the poems as an imaginary space rather than a real one. Thus, the sea is effectively identified with the poets' state of mind in the Servet-i Fünûn poetry. The sea, which quite excels at dreaming about nature, also shares the troubles of the narrator in the depths of the spiritual structure as a reflection of desire. In the poems, both the calmness and the violent nature of the sea are given as a reflection of the poet's state of mind. In this study, the spatial perception of sea-themed poems is explained within the psychoanalytical framework in Servet-i Fünûn. The sea, which is open to symbolic connotations, has immediately acquired an identity in the semiotic dimension. In poems, the sea sometimes represents the lover, sometimes the mother. The image of water, according to psychological elements, is a symbol of return to a mother's womb symbolizing the rebirth. When the sea is considered superficially and externally, it represents the dream with the association of its color. With this aspect, the sea is evaluated as a place of escape and shelter. In this study, the sea has been evaluated in a psychoanalytic context, both literally and figuratively.