Yaşayan Şiî Gulât Fırkaların Kutsalları

Abstract

Şiî Gulât fırkalar, İslam Mezhepler Tarihinde kendine has dinî yorum biçimi, inanç esasları ve ibadet sistemleriyle önemli bir yer işgal etmektedir. Bu fırkaların bir kısmı, öne sürdüğü dinî ve siyasî iddialarında yeterli taraftar kitlesine ulaşamayıp tarihin tozlu sayfalarına karışmıştır. Ancak önemli bir kısmı, erken dönem Şiî Gulât birikiminden hareketle kendi epistemolojisini kurarak günümüze dek varlığını ve öğretilerini muhafaza etmeyi başarmıştır. Bu çalışma; kendisini İslam bünyesi altında bir mezhep olarak kabul ederek varlığını devam ettiren yaşayan Şiî Gulât fırkalarının kutsallarını ele almaktadır. Bu fırkalardan olan İsmâilîlik, Dürzîlik ve Nusayrîlik; kendi müelliflerinin kaleme aldığı eserlerinden hareketle ele alınmış; bu fırkaların kutsalları inanç esasları ve ibadet sistemlerini içermek suretiyle tahlil edilmiştir. Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, Şiî Gulât’ın kavramsal çerçevesini, Şiî Gulât düşüncenin ilk kez ortaya çıktığı arka planı ve Yaşayan Şiî Gulât fırkaların geçmişten günümüze tarihî seyrini ele almaktadır. İkinci bölüm Şiî Gulât öğretinin kurucu unsurları olan ortak kutsallarını; ulûhiyet, nübüvvet, imâmet, mehdîlik ve bâtınî din anlayışı başlıkları altında ele almaktadır. Bu kutsallar; ilk kez dillendirildikleri erken dönemden itibaren geçirdikleri oluşum, gelişim ve kurumsallaşma süreçleri ile genel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Üçüncü bölüm ise İsmâilîlik, Dürzîlik ve Nusayrîlik fırkalarının kutsallarının; inanç esasları ve ibadet sistemleri başlıkları altında tahlil edildiği bölümü oluşturmaktadır. Bu çalışma ile ulaştığımız sonuç; erken dönem Şiî Gulât’ının farklı etkileşimlerde bulunarak geliştirdiği eklektik öğreti sisteminin, asırlar boyunca muhafaza edilerek günümüzde farklı Şiî Gulât kimlikleri altında varlığını sürdürüyor ve öğretilerini yaşatıyor olduğudur.

Shi’ite Ghulât sects take an important place in the History of Islamic Sects with their own religious interpretation, faith principles and worship systems. A number of these sects could not reach sufficient followers in their religious and political claims and got lost in the dusty pages of history. However, an important part of them, has managed to preserve their existence and teachings until today by establishing their own epistemology based on early Shi’ite Ghulât background knowledge. This work deals with the holy principles of living Shi’ite Ghulât sects which continues its existence by accepting itself as an Islamic sect. Ismâ’ilîsm, Druze and Nusayris which are among these sects; are taken as a reference to the works of its authors; the sacred issues of them have been analyzed by including faith principles and worship systems. Our work consists of three parts. The first chapter deals with the conceptual framework of Shi’ite Ghulât, the background of Shi’ite Ghulât thought which is first emerged and the historical background of the Living Shi’ite Ghulât sects from past to present. The Second part deals with the common sacred issues which are the founding principles of Shi’ite Ghulât thought, under the headings of divinity, prophethood, imamate, Mahdism and esoteric understanding of the religion. These topics have been evaluated with general perspective which includes their formation, development and institutionalization processes since the early period when they were first claimed. The third part consists of the section that sacred of Ismâ’ilîsm, Druze and Nusayris are analyzed under the topics of faith principles and worship systems. The result, we reached with this study that; the eclectic belief system developed by the early Shiite Gulât through different interactions has been preserved for centuries, continuing its existence under different Shiite Gulât identities and keeping its teachings alive today.