Türkçede Rol ve Gönderim Dilbilgisi Çerçevesinde Ad Öbeği Görünümleri

Abstract

Bu çalışmada, Rol ve Gönderim Dilbilgisi (RGD)nin kuramsal ilkeleri doğrultusunda Türkçedeki basit ve karmaşık ad öbekleri ele alınmaktadır. RGD sözdizimi, anlambilim ve edimbilim etkileşiminin farklı dilbilgisel dizgelerde betimlemesini amaçlar. Tümcenin temel kurucu birimleri yüklemi içeren çekirdek ‘nucleus’, çekirdek ve yüklemin üyelerini içeren öz ‘core’ ve yükleme bağlı olmayan üyeleri kapsayan dış ‘periphery’ katmandır. Öz, çekirdek ve tümce dışı unsurlar her doğal dilin sahip olduğu evrensel özelliklerdir. Katmanlı yapının gösteriminde eylem yüklemi, üst katmanda ise çekirdeği oluşturmaktadır. Yükleme bağlı unsurlar özü meydana getirmekte, dış unsurlar da öze bağlanmaktadır. Bütün üyeler en üst düzeyde tümceyi oluşturur. RGD’de, AÖ ve tümce arasındaki temel benzeşme, her ikisinin de katmanlı yapıya sahip olması ve her ikisinde de katmanları niteleyen işlemcilerin bulunmasıdır. AÖ’nün katmanlı yapısında, bir adsal çekirdek ile adsoyludan türemiş karmaşık yapının üyeleri ve bir çekirdekten ibaret olan adsal bir öz vardır.

In this study, Turkish simple and complex phrase nouns are studied within the theoretical principles of the Role and Reference Grammar. RRG aims to describe syntax, semantics and pragmatic interaction within various grammatical systems. The main constituent elements of the clause are nucleus that containing the predicate, the core that contains predicative arguments and the periphery layer that contains arguments non-predicative. Core, nucleus and peripheral argument are universal characteristics of every natural language. In demonstrating the layered structure, the verb creates the predicate and in the upper level forms the nucleus. Predicative arguments form the core. Peripheral argument is being connected to the core. All the elements form the sentence in the upper level. There are fundamental similarities in the structure of NPs and clauses, especially when the NPs are complex derived nominal. The primary correspondence between NPs and clauses in RRG is that both have a layered structure and in both there are operators modifying the layers. In the layered structure of the NP, there is a nominal nucleus and a nominal core consisting of the nucleus and the arguments of a complex derived nominal.