Bu araştırmada, İlköğretim 8. Sınıf Türkçe Ders Kitabı‟nın „Duygular‟ temasında yer alan „Nerede İnsan Varsa Orada Umut Vardır‟, „Kedi Ağaca Çıktı‟ ve „Hazır Olun Fırtına Geliyor‟ adlı kısa öyküler metindilbilimsel bir bakış açısıyla incelenmeye çalışılmıştır. Metnin temel konusu ve alt konularının belirlenmesi; metnin görünen, anlaşılan kısmının, yani yüzey yapısının yanında, metnin derin yapısının, yani metnin arka planının ortaya konması ancak metindilbilimsel bir yaklaşımla mümkün olabilmektedir. Bu bağlamda, öncelikle metnin küçük ölçekli yapısını oluşturan artgönderim, öngönderim, eksiltili yapı, yineleme, bağıntı öğeleri, eşdizimsel örüntü gibi dilbilgisel ve sözcüksel bağlaşıklık düzenekleri ele alınmış, daha sonra öykülerden alınan örneklerle konuya açıklık kazandırılmıştır. Metnin büyük ölçekli yapısı bağlamında, anı türündeki „Hazır Olun Fırtına Geliyor‟, deneme türündeki „Nerede İnsan Varsa Orada Umut Vardır‟ ve mizah türündeki „Kedi Ağaca Çıktı‟ adlı metinler yorumlanmış, aynı kavram alanından sözcüklerin oluşturduğu örüntü ve bağlaşıklık düzeneklerine dayanarak anlamsal büyük yapıya ulaşılmaya çalışılmıştır. Metnin büyük ölçekli yapısını oluşturan küçük ölçekli yapı taşları, metnin diğer ögeleriyle metin örüntüsünü gerçekleştirerek metni anlamlı kılmaktadır. Metin çözümlemelerinde, küçük ölçekli yapıdan büyük ölçekli yapıya, büyük ölçekli yapıdan da üst yapı kategorilerine ulaşılmaya çalışılmalıdır. Metindilbilimin amacı, metinlerin yapılarını, yani dilbilgisel ve içeriksel kurgulanma biçimlerini ve bildirişimsel işlevlerini ortaya çıkarmak ve uygulamalı örneklerle göstermektir. Çalışma, metnin sıralı tümceler dizisi değil, izlek ve yapı yönünden tutarlı ve sürekli bir bütün olduğu gerçeğini öyküler üzerinden bize sunmaktadır.
In this study, the short stories titled “Nerede İnsan Varsa Orada Umut Vardır, Kedi Ağaca Çıktı and Hazır Olun Fırtına Geliyor” reviewed within the context of emotions, in the Turkish textbooks of the eighth grade of primary education, were studied with a linguistic point of view. Determination of the main topic and sub-topics of the text; revealing of the deep structure of the text, that is its background as well as the visible and understood part of the text, that is its surface structure all are possible by a textlinguistic approach. In this context, firstly, the grammatical and lexical cohesive devices such as anaphora, cataphora, ellipse, reiteration, junctions and collocation defined as grammatical cohesion and lexical cohesion which constitute the microstructure of the text were examined afterwards, the subject was explained with samples from the stories. In terms of the macrostructure of the text, the short stories named “Hazır Olun Fırtına Geliyor” type of moment, “Nerede İnsan Varsa Orada Umut Vardır” type of trial and “Kedi Ağaca Çıktı” type of humor were commented and it was tried to reach the semantic macrostructure by virtue of collocation and cohesion formed through the words in the same concept area. The microstructure stones forming the macrostructure of the text make the text meaningful by realizing the pattern of the text with its other elements. In the text analysis, it is tried to reach from microstructure to macrostructure from this to the categories of superstructures. The aim of textlinguistics is to reveal the structures of the texts, that is the forms of grammatical and contextual fiction and to demonstrate it with the practical samples. This study represents the reality of texts is not the series of the sentences but a coherent and continuous whole in terms of structure and theme, by means of short stories.
