19. Yüzyıla Ait Ermeni Harfli Türkçe Agnes veya Ney Çalan Kızcağız Hikâyesi Üzerine Dil İncelemesi

Abstract

Hint-Avrupa dil ailesine mensup bağımsız bir alt grup dili olan Ermenice, Aziz Mesrop Maştots’un çabalarıyla Ermeni edebiyatı adı altında parlak bir dönem yaşamıştır. Mesrop, Maştots, V. yüzyılda Ermeni harflerini ortaya koymuş bu gelişme sonrasında Ermeni alfabesi, Türkçe metinlerin yazımında kullanılmaya başlanmıştır. Selçuklu ve Osmanlı idarelerinde asırlar boyunca birlikte yaşamaları dolayısıyla kültürel ortaklık kaçınılmaz olmuştur. Kültürel ortaklık, doğal bir iletişim aracı olan dil üzerinde etkilerini açıkça göstermektedir. Anadolu’da Osmanlı tebaası olarak yaşayan ve çeşitli imtiyazlarla refah bir ortam çevresinde pek çok kitap, cönk ve süreli yayın ortaya koyan Ermeniler, çalışmalarını 1960’lı yıllara kadar devam ettirmişlerdir. Bu alanda ortaya koyulan eserler, Ermeni harfli Türkçe metinlerdir. Saha için ulaşılabilecek tüm kaynakları derleyen Kevork Pamukciyan, “Ermeni Harfli Türkçe Metinler” adıyla yayımlanan çalışmasıyla, Ermeni kaynaklarından ulaşılmış, kayda geçmiş ve tarihe katkıları bulunan pek çok eser barındırır. Bu tez, “Agnes veya Ney Çalan Kızcağız” adlı romanın çeviri yazılı metnini, metnin fonetik ve morfolojik özelliklerini ve dizin bölümlerini içermektedir. Tez, üç ana bölümden oluşmaktadır: İnceleme-Metin ve DizinSözlük. İnceleme bölümünde Ermeni harfli Türkçe metinlere dair bilgiler verilmiş ve tez çalışmasında yoğunlaştığımız eserin yazım ve dil özellikleri Türkçe’nin ses ve yapı bilgisi bağlamında ele alınmıştır. Metin bölümünde; romanın çeviri yazıya aktarılması verilmiştir. Dizin-Sözlük bölümü ise, eserde geçen kelime ve kelime gruplarının alfabetik olarak sıralanmış, kelimelerin metinde bulunduğu sayfa numaralarının liste şekli ve metinde kullanılan anlamları verilmiştir. Kapsamı verilen tez çalışmamda, Ermeni harfleriyle yazılan Türkçe metinlerin Türkoloji camiasına kazandırılması oluşan boşluğun doldurulması hedeflenmektedir.

Armenian, an independent subgroup language belonging to the IndoEuropean language family, lived a bright period under the name of Armenian literature with the efforts of Aziz Mesrop Mashtots. Mesrop, Mashtots introduced Armenian letters in the 5th century, and after this development, the Armenian alphabet began to be used in the writing of Turkish texts. Cultural partnership was inevitable due to the fact that they lived together for centuries under the Seljuk and Ottoman administrations. Cultural commonality clearly shows its effects on language, which is a natural communication tool. The Armenians, who lived in Anatolia as Ottoman subjects and produced many books, cönks and periodicals in a prosperous environment with various privileges, continued their work until the 1960s. The works revealed in this field are Turkish texts with Armenian letters. Kevork Pamukciyan, who compiles all the resources that can be reached for the field, contains many works that have been reached from Armenian sources, recorded and contributed to history, with his work published under the title "Turkish Texts with Armenian Letters". This thesis includes the translated text of the novel “Agnes or Ney Playing Girl”, its phonetic and morphological features and index sections. The thesis consists of three main parts: Analysis-Text and Index-Dictionary. In the analysis section, information about Turkish texts with Armenian letters is given and the writing and language features of the work that we focus on in the thesis study are discussed in the context of Turkish phonetics and structure. In the text section; translation of the novel is given. In the Index-Dictionary section, the words and word groups in our text are listed alphabetically, the list form of the page numbers of the words in the text and the meanings used in the text are given. In my thesis, the scope of which is given, it is aimed to fill the gap that has arisen by bringing Turkish texts written in Armenian letters to the Turcology community.