Eski Türkçede Yinelemeler Ve Öncelemeler

Abstract

Stilistik, dilbilimin kaynakları kullanılarak yapılan bir metin çözümleme yöntemidir. Bağımsız bir disiplin olarak çalışılmaya başlanması 20. yüzyılın ortalarında başlar. Türkiye’de geleneksel üslûp çalışmaları dışında, modern stilistik çalışmaları 20. yüzyılın son çeyreğinde tanıtıcı nitelikteki çalışmalarla başlamıştır. Son yıllarda hız kazanan stilistik çalışmaları, Türkiye’de daha çok edebiyat bilimciler tarafından çalışılmaktadır. Bunun yanında dilbilimsel stilistik çalışmalarının yapıldığı da görülmektedir. Buna rağmen Türkçe stilistik literatürü gelişmemiştir. Yabancı kaynaklardan yararlanılarak yapılan dilbilimsel stilistik çalışmaları da çoğunlukla Türkiye Türkçesi üzerine yapılmış, Eski Türk dili alanı başta olmak üzere tarihî ve çağdaş Türk lehçeleri üzerinde oldukça sınırlı sayıdaki çalışmalar dışında bütüncül bir çalışma yapılmamıştır. Stilistiğin dört inceleme ölçütü bulunmaktadır. Bunlar, yinelemeler, öncelemeler, koşutluklar ve sapmalardır. Bu çalışmada yinelemeler ve öncelemeler ele alınmıştır. Eski Türk dili dönemine ait Köktürkçe döneminden Türk bengü taşları, Eski Uygurca döneminden Maytrısimit, Daśakarmapathāvadānamālā, İyi ve Kötü Prens Öyküsü ve Eski Türk Şiiri, Karahanlıca döneminden ise Dîvânu Lugâti’t-Türk ve Kutadgu Bilig olmak üzere yedi eser taranıp, bu eserlerdeki yineleme ve önceleme örnekleri stilistik bağlamında incelenerek, bu alandaki boşluğu doldurmak amaçlanmıştır.

Stylistics is a text analysis method using the sources of linguistics. It began to be studied as an independent discipline in the middle of the 20th century. Apart from the traditional stylistic studies in Turkey, modern stylistic studies started with introductory studies in the last quarter of the 20th century. Stylistic researches, which have gained momentum in recent years, are mostly studied by literary scholars in Turkey. In addition, it is seen that linguistic stylistic studies are also carried out. Despite this, Turkish stylistic literature has not developed. Linguistic and stylistic studies done by using foreign sources have been done generally on Turkey Turkish, and there have been no holistic researches except for a very limited number of studies on historical and contemporary Turkish dialects, especially in the field of Old Turkic Language. Stylistics has four examination criteria. These are repetitions, foregrounding, parallels, and deviations. In this study, repetitions and foregrounding are discussed. In the Old Turkic period seven works, namely Türk Bengü Taşları from the Orkhon Turkic period, Maytrısimit, Daśakarmapathāvadānamālā, İyi ve Kötü Prens Öyküsü and Eski Türk Şiiri from the Old Uyghur period, Kutadgu Bilig and Dîvânu Lugâti't-Türk from the Karakhanid Turkic period, are examined and it is aimed to fill the gap in this field by examining the repetition and foregrounding examples in these works in the context of stylistics.