Bozok Sancağı'nda Aşiretlerin İskanı: Pehlivanlı Aşireti Örneği(18-19. Yüzyıllar)

Abstract

Kalabalık bir konar-göçer nüfus barındıran Osmanlı Devleti, 17. yüzyılın ortasına kadar bu kalabalık nüfusu sıkı şekilde kontrol altında tutmayı başarmıştır. Fakat 17. yüzyılın başından itibaren devlet sisteminde görülen değişim ve bozulma emareleri konar-göçerleri de etkilemiştir. Onlar artık devletin kontrolü dışına çıkarak yerli halk için büyük bir sorun haline gelmiştir. Ayrıca kontrol edilemedikleri için vergilerinin toplanması ve askeri alanda istifade edilmeleri de oldukça güç bir hal almıştır. Öte yandan Anadolu'da ortaya çıkan karışıklıklar nedeniyle yerleşik halk da köylerini terk etmek zorunda kalmıştı. İşte böylesi-ne bir durumla karşı karşıya gelen Osmanlı bürokratları konar-göçerleri yerleşik hayata geçirerek hem onlardan yeteri kadar istifade etmeyi hem de boş kalan toprakları şenlen-dirmeyi amaçlamışlardır. Bu süreçten en çok etkilenen bölgelerin başında Bozok sancağı gelmektedir. Bölge nüfusu 16. Yüzyılın son çeyreğine göre %80 nispetinde azalmıştır. Bu yüzden zorunlu iskân çerçevesinde seçilen yerlerden biri de Bozok sancağı olmuştur. Dev-letin aldığı tedbirler neticesinde de bölge eski kalabalık günlere tekrar dönmüştür. Bozok sancağına iskân edilen aşiretlerden biri de Pehlivanlı aşiretidir. Onlar Halep, Dulkadir ve Yeni-il Türkmenleri arasında küçük gruplar halinde yaşamaktaydılar. Buna karşılık hem Halep hem de Dulkadirli Türkmenlerinin boy beyleri de zaman zaman bu aşiretten çık-maktaydı. Zamanla nüfusu arttıran Pehlivanlılara farklı cemaatlerin de tabi olmaya başla-masıyla onlar Türkmenlerin Serdarı haline geldiler. Özellikle Orta Anadolu'ya gelmeleriyle Yeni-il Türkmenlerinin voyvodalığını da ele geçirdiler. Kendilerine karışan aşiretlerle bir-likte 15.000 çadır ki yaklaşık 50.000 kişilik bir nüfusa ulaştılar. Orta Anadolu'da Bozok, Kırşehir, Kırıkkale, Aksaray ve Keskin gibi geniş bir bölgeye dağılarak köyler kurmuşlar-dır. Bu denli kalabalık bir nüfusu yöneten aşiret beylerinden bazıları onlardan aldığı des-tekle devlete karşı isyan ederken bazıları ise yerleşiklerin mallarını yağmalamıştır. Yine onlar sadece yerleşik hayata geçerek bölgenin iskânını sağlamamışlar, ayrıca maden-i hü-mayundan çıkan madenlerin taşınması ve Osmanlı ordusunun asker ihtiyacının karşılan-ması gibi görevlerde de bulunmuşlardır.

Having a large nomadic population, the Ottoman Empire managed to keep them under strict control until the middle of the 17th century. However, the signs of change and dete-rioration in the state system since the beginning of the 17th century also affected the no-mads. They have now gone beyond the control of the state and become a big problem for the local people. In addition, since they cannot be controlled, it has become very difficult for them to collect taxes and use them in the military field. On the other hand, due to the unrest in Anatolia, the settled people had to leave their villages. Faced with such a situa-tion, Ottoman bureaucrats aimed to benefit from the nomads sufficiently by settling them and to enliven the empty lands. Bozok Sancak is one of the most affected regions in this process. The population of the region decreased by 80% compared to the last quarter of the 16th century. For this reason, one of the places chosen within the framework of com-pulsory settlement was the Bozok Sancak. As a result of the measures taken by the state, the region has returned to its old crowded days. One of the tribes settled in the Bozok San-cak is the Pehlivanlı tribe. They lived in small groups among the Turkmens of Aleppo, Dulkadir and Yeni-il. On the other hand, the tribal chiefs of both Aleppo and Dulkadirli Turkmens were from this tribe from time to time. As different communities began to fol-low the Wrestlers, who increased their influence over time, they became the Serdars of the Turkmens. Especially when they came to Central Anatolia, they also took over the voivodeship of Yeni-il Turkmens. Together with the tribes that joined them, they reached a population of approximately 50,000 people in 15,000 tents. They established villages by spreading over a wide region in Central Anatolia such as Bozok, Kırşehir, Kırıkkale, Aksa-ray and Keskin. While some of the tribal lords who ruled such a large population rebelled against the state with the support they received from them, some plundered the property of the inhabitants. They not only settled in the region and settled the region, but also carried out tasks such as transporting the minerals from the imperial mines and meeting the mili-tary needs of the Ottoman army.