İzmir Müzesi'nde Bulunan Osmanlı Dönemi Mühürleri

Abstract

Mühür, insanlık tarihi boyunca kullanılmış bir araçtır. Osmanlı kültüründe mühür kullanımın ayrı bir geleneği olup Osmanlı Padişahların hakimiyet ve mülkiyet sembolünün bir göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Mühürler, başta Padişah ve onun devlet erkanları olmak üzere ve sade vatandaşa kadar kullanım alanı yaygın bir unsurdur. Osmanlı döneminde mühür sanatıyla uğraşanlara hakkâk denilmiştir. Hakkâklık, içerisinde hat, kuyumculuk, bezeme gibi sanat türlerini barındıran zor bir dal ve itibarlı meslek grubudur. Bu çalışmada İzmir Müzesinde Bulunan Osmanlı dönemine ait mühürler ve karşılaştırma yapmak amacıyla çalışmaya dahil edilen Cumhuriyet dönemine ait mühürler incelenmiştir. Osmanlı dönemi mühürlerin 19. ve 20. yy'lara ait olduğu, Cumhuriyet dönemi mühürlerin ise 20. yy'ın başlarına ait olduğu belirlenmiştir. Katalog kısmında incelenen en eski mühür örneği Osmanlı'nın 28. Padişahı olan III. Sultan Selim dönemine ait Hicrî 1220 (Milâdî 1805 – 1806) tarihli şahıs mühürleriyken, günümüze en yakın mühür örneği Türkiye Cumhuriyeti'nin Kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün ölüm yılı olan 1938 tarihli kurum mührü olduğu belirlenmiştir. Mühürlerin okunuşu, tarihlendirmesi, kullanım alanı bakımından sınıflandırılması, yazı çeşitleri, formları ve süslemesi bilimsel anlamda bütün yönüyle analiz edilerek tanımlaması yapılmış ve belgelendirilmiştir. Değerlendirme, karşılaştırma ve sonuç bölümünde, Osmanlı dönemi ve cumhuriyet dönemine ait mühürler bütün yönleriyle incelenerek benzer örneklerle karşılaştırılarak bilimsel bir çalışma ortaya koymak amaç edilmiştir.

The seal is a tool that has been used throughout the whole of human history. Seals have distinct significance in Ottoman culture, serving as a clear emblem of the authority and possession of the Ottoman Sultans. From the sultan and his state officials to common individuals, seals were employed extensively. Those who practised the seal art during the Ottoman period were called engravers. Engraving is an important branch of a difficult and prestigious professional group, including art forms like jewellery, writing, and decoration. In this study, seals from the Ottoman period, which are still in the İzmir Museum, and seals from the Republican period were examined for comparison It has been determined that the Ottoman Period seals belonged to the 19th, and 20th centuries while the Republic Period seals belonged in the early 21st century. The oldest seal sample examined in the catalogue section belongs to the 28th sultan of the Ottoman Empire while these are personal seals dated 1220 Hijri (Gregorian 1805 – 1806) from the III. Selim period, it has been determined that the closest seal example today is the corporate seal dated 1938, the year of the death of Mustafa Kemal Atatürk, the Founder of the Republic of Türkiye. The seals' usage area, writing types, forms, and decorations, as well as their reading, dating, and classification have been scientifically analysed, described, and documented in all aspects. In the evaluation, comparison, and conclusion sections, the aim is to present a scientific study by examining all aspects of the seals from the Ottoman period and the Republican period and comparing them with similar examples.