Ünye Kazası’nın İdari Yapısı (XIX. Yüzyıl)

Abstract

Osmanlı Devleti 19. yüzyılda hem Avrupa hem de kendisinden kaynaklı siyasî, iktisadi ve içtimaı hayata dair büyük değişim ve dönüşümü yaşamıştır. Osmanlı Devleti bu değişimde hem merkezi idareyi daha güçlü tutmak hem de yerel idarenin görüşünü almayı hedeflemiştir. 19. yüzyılda Osmanlı devleti dâhilinde ve haricinde siyasi gelişmelerin de idari yapılanmadaki tesirini görmek elzemdir. 19. yüzyılda Osmanlı Devleti cephelerde aldığı mağlubiyetler neticesinde toprak kaybetmiş bu meyanda idari değişimi de beraberinde getirmiştir. II. Selim ve II. Mahmut devirlerinde Adem-i merkezi idare tarzından merkeziyetçiliğe yönelmiştir. Mülki ve idari taksimat neticesinde eyalet, sancak, kaza, köy şeklinde idari düzenlemeye gidilmiştir. Vilayetlerin dağıtılarak yeni sancaklar ihdas edilerek kaza, nahiye ve köyler farklı sancaklara bağlanmıştır. Bu minvalde Ünye de bu değişimlerden etkilenmiştir. Mükerrer olarak farklı yerlere bağlanma zaruri sebepler gereğince olmuştur. Bu taksimatta yaşanan değişimlerde kazanın konumu, ulaşımı ve güvenlik gibi sebepler olduğu aşikârdır. 19. yüzyılda Ünye Kazası, 1837 tarihili Defter-i Liva-i Canik’ e göre Canik sancağına bağlı bir kazadır. 1855-65 arası Trabzon Salnamesine göre Trabzon Eyaletine bağlı Canik sancağı kazasıdır. 1864-67 yılları Trabzon Eyaletine bağlı sancak olmuştur. 1867-76 yıllarında tekrar Trabzon Eyaletine bağlı Canik sancağı kazasıdır. 1877-80 arası Müstakil Canik sancağı kazasıdır. 1881-1908 de Trabzon Eyaletine bağlı Canik sancağı bu yüzyılda kazanın kendisinin bağlı olduğu yer ve statü değiştiği gibi, kendisine bağlı olan köyler ve nahiyelerin de yani kendisinin de sınırlarının değiştiği görülmektedir.

In the 19th century, the Ottoman Empire experienced great changes and transformations in political, economic and social life, both from Europe and itself. In this transformation, the Ottoman Empire aimed both to keep the central administration stronger and to take the opinion of the local administration. In the 19th century, it is essential to see the impact of political developments within and outside the Ottoman Empire on the administrative structure. In the 19th century, the Ottoman Empire lost territory as a result of the defeats it suffered on the fronts, which brought about administrative change. During the reigns of Selim II and Mahmut II, the Ottoman Empire shifted from decentralised administration to centralisation. As a result of civil and administrative division, administrative organisation was made in the form of provinces, sanjaks, kaza and villages. The provinces were disbanded and new sanjaks were created and accidents, townships and villages were connected to different sanjaks. In this respect, Ünye was also affected by these changes. Repeated attachment to different places was due to compelling reasons. It is obvious that the changes in this division were due to reasons such as the location of the kaza, transportation and security. In the 19th century, according to the 1837 dated Defter-i Liva-i Canik, Ünye District was a district of Canik Sanjak. According to the Trabzon Salnames of 1855-65, it was a kaza of Canik sanjak under Trabzon Province. In 1864-67, it became a sanjak under Trabzon Province. In 1867-76, it was again a kaza of Canik Sanjak under Trabzon Province. Between 1877-80, it is a detached Canik sanjak accident. In 1881-1908, Canik sanjak was attached to Trabzon Province. In this century, it is seen that the place and status of the accident itself has changed, as well as the villages and nahiyas attached to it, that is, the boundaries of itself have changed.