Eski Uygur Türkçesinde Yiyecek ve İçecek Adları Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Beslenme kültürü ilk insanlıktan günümüze kadar sosyokültürel, dini, yaşanılan yerin şartları gibi birçok faktörden etkilenmektedir. Bu bağlamda Eski Uygurlar çoğu konuda ayrıştığı gibi yeme-içme konusunda da kendinden önceki ve sonraki dönemlerden belirli ölçütlerde farklılaşmıştır. Bu farklılaşmanın sebebi Eski Uygurların gerek yerleşik hayata geçmesiyle gerekse Maniheizm ve Budizm dinlerini benimsemelerinin sonucu olarak değerlendirilmektedir. Eski Uygurların yerleşik hayata geçilmesiyle beraber tarımsal faaliyetler başlamış ve mutfak kültürlerinin içinde özellikle tahıllar geniş yer bulmuştur. Aynı zamanda yeni dinin gerekleri dolayısıyla et yeme kültürleri büyük değişikliklere uğramıştır. Eski Uygurlar her ne kadar mutfaklarında bitkisel besinlere daha sıklıkla yer vermiş olsa da et yemekten tamamen vazgeçmemiştir. Bahsedilen bu sosyokültürel değişimlere yönelik pekçok çalışma yapılmışsa da bu değişimin Eski Uygur metinlerdeki yemek kültürüyle ilgili söz varlığı araştırmaları konusunda yetersiz kalındığı söylenebilir. Bu çalışmada Eski Uygurcaya ait bütün metinler kaynak olarak esas alınmıştır. Çalışma, Eski Uygurca eserlerde bulunan yiyecekler, içecekler, baharatlar ve tahıllar olmak üzere dört ana başlıkta toplanmakta ve tespit edilen yemek kültürüyle ilgili kelimeler Eski Uygur dönemi metinlerinden alıntılarla örneklenmektedir.

Nutrition culture is affected by many factors such as socio-cultural, religious, living conditions from the first humanity to the present day. In this context, the Old Uyghurs differed in certain criteria in terms of eating and drinking, as well as in most of the previous and following periods. The reason for this differentiation is evaluated as a result of the Old Uyghurs' sedentary life and their adoption of Manichaeism and Buddhism religions. With the settled life of the old Uyghurs, agricultural activities started and especially cereals found a wide place in their culinary cultures. At the same time, meateating cultures have undergone great changes due to the requirements of the new religion. Although the ancient Uyghurs included more plant foods in their kitchens, they did not completely give up on meat. Although many studies have been conducted on these sociocultural changes, it can be said that this change is insufficient in terms of vocabulary research on food culture in Old Uyghur texts. In this study, all texts belonging to the Old Uyghur language were taken as the basis. The study is collected under four main headings as foods, beverages, spices and cereals found in Old Uyghur works, and the words related to the identified food culture are exemplified with quotations from Old Uyghur period texts.